Primièras sortidas

August 27, 2020, 6:00 pm

A la fin de la tardor, quand las primièras torradas, las pluèjas, puèi la nèu e la fred canina s’anonciavan, a la bòrda, lo tropelet de las vacas demoravan a l’estable. Acabada l’èrba de la prada: lo temps del fen secat, de las bledas talhadas e de las farinas èra tornat. Las vacas demoravan estacadas, doas per doas dins de pargons, separadas de las autras per de megièrs, dincas als primièrs jorns de la prima. Èran destacadas, una quora l’autra, per anar beure a la nauca del fons de l’estable. Mas al primièr senhal de la prima, lo papà anonciava: “Lo temps fa mina de se botar al bèl, doman alargarem las vacas!”.

Per aquela operacion, tota la familha èra mobilizada: lo pepin, la menina, la mamà, jo, cadun ambe un baston, e lo canh que ganidava de plaser de tornar trapar lo siu trabalh, aprèp aquelas mesadas de caumatge. Totes fasiam de cada costat de la pòrta de l’estable, una mena de sèga, en esperant las vacas que lo papà èra a destacar.

E las vacas sortissián, una per una, s’arrestavan un momenton sul solhet, esbleugidas pel solelh qu’avián doblidat, trantalhavan un momenton e se largavan: e de sautar, e de guimbar, e de se butassar e de se corsar, embriagadas de la libertat recobrada. Los còps de baston, las mossegadas del canh qu’anava d’un garron a l’autre, avián pena a las endralhar cap al pastural.

De còps que i a l’èrba tendra que las i esperava lor sufisiá pas e, emportadas per la set de libertat, o la temptacion d’una lusèrna vesina, brigalhavan la barralha, assedadas d’espandi infinit.

Tornavan lo ser a l’estable, lassas, sadolas d’èrba, d’aire, d’aiga clara e de lutz, e, a cada còp, malautas de la foira e de còps que i a del meteorisme.

Me sauretz dire, benlèu, perqué aquel sovenir d’enfància me torna ara?

↧

Lo pastís estirat (V)

August 29, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Consideracions sus la Val d’Entraunas

≪ Previous: Primièras sortidas

Pastís (Peiregòrd, Carcin)

Ingredients: 400 g de farina de pastissariá, 2 uòus, 150 g de grais de cosina (burre o grais d’auca), òli de noses (o d’oliva), 1 veirat d’aigardent (armanhac, ròm, aigardent de prunas), sucre e sal.

Preparacion: per començar prendrem una escudèla, i metrem la farina, los uòus, lo grais, un gisclet d’òli, un pecic de sal e tres quarts de veirat d’aiga, o barrejarem, o pastarem e, quand i aurà una massa puslèu ferma, ne farem una bòla e la daissarem repausar. Quora seràn passadas un parelh d’oras cobrirem la taula amb una tòrca, l’enfarinarem, devesirem la massa en cinc o sièis bòlas e las rebaissarem, primièrament amb un bestortièr e après amb las mans, fins que demòren primas coma de papièr e amb un diamètre de vint e cinc o trenta centimètres. Seguidament oncharem aqueles fuèlhs amb d’òli de noses (pòt tanben èsser de lard, o de grais d’auca) e las daissarem repausar. Una ora puèi metrem un fuèlh dins una tortièra, lo sucrarem, l’asagarem amb qualques gotas d’aigardent, ne metrem un autre al dessús e repetirem l’operacion fins que s’acaben. A la fin quicharem e empegarem los bòrds amb los dets e o portarem al forn, a 200º. Al cap de vint e cinc o trenta minutas, quand se serà daurat un pauc al dessús, lo trairem e l’esposcarem de sucre.

Se pòt far al canton, amb la tortièra tapada e cobèrta de brasas.

Variantas: se pòt farcir amb de pomas o de peras; d’unes i apondon un petit ponhat de pansas, prèviament trempadas dins de ròm. Los fuèlhs se pòdon asagar amb d’aiganafa o d’aiga de ròsas; lo darrièr se pòt onchar amb de grais o de mujòl batut. Lo sucre pòt èsser remplaçat per de mèl.

La sèrp o anguila es una varianta carcinòla que consistís a far un rectangle amb la pasta e ne metre lo farç (pomas o peras talhonadas) per la longor. En acabant se ròtla e demòra coma una salsissa longa e gròssa; li cal alavetz far una forma d’espirala o de sèrp enrotlada (que d’aicí ven lo nom), la metre dins una tortièra onchada de grais, la pintar amb de mujòl batut e la portar al forn. Facha d’aquela manièra, revèrta lo strudel dels païses germanics e las bulemas jusievas. En Boriana la perfuman amb de ròm.

En Santafrican (Roergue) fan tanben de sèrps, mas son diferentas, de pasta rota e, de mai, son vengudas fòrça raras.

Crostada (amb peras o pomas)

Ingredients: 400 g de farina de fòrça mejana, 340 g de burre (pòt èsser mitat burre e mitat lard), 1 mujòl, aperaquí 22 cl d’aiga, 3 peras (o pomas), 150 g de sucre, sucre glaç (o sucre tris) e sal.

Preparacion: d’en primièr prendrem una escudèla, i metrem la farina, l’aiga, un pecic de sal e vint e cinc gramas de burre (descalhat al banh maria) e o barrejarem e o pastarem fins que n’ajam tirat una massa coma de pan, ferma e elastica, e ne farem alavetz una bòla e la daissarem dins lo refregidor. Al cap d’un quart d’ora enfarinarem un marbre de cosina, metrem la bòla de pasta dessús, l’aplanarem amb un bestortièr e li farem una forma de crotz o flor de quatre petalas, en velhant que siá mai espessa al centre que suls bòrds. I metrem al mièg lo bricon de burre (que deurà aver la meteissa consisténcia o duretat que la pasta) e l’emborrassarem amb aquela en tot plegant per dessús las quatre puntas de la crotz. En seguida, l’estirarem amb lo bestortièr, lentament, sens esquichar de tròp e totjorn dins lo meteis sens, fins que n’ajam tirat un rectangle de mièg travèrs de det d’espessor e tres còps mai de long que d’ample; plegarem alavetz los dos tèrces laterals sul centre, o daissarem repausar aperaquí d’autras quinze minutas dins lo refregidor e repetirem aquela operacion quatre o cinc còps, segon que voldrem lo pastís mai o mens fulhetat, en tot prenent compte que cal virar la pasta un quart de torn cada còp pr’amor de l’estirar en totas las direccions. Lo darrièr còp l’estirarem de sòrta que ne resulte un rectangle de seissanta per trenta centimètres, aperaquí.

Un còp facha la pasta, ne retalharem dos cercles d’aperaquí trenta centimètres (amb l’ajuda d’una sièta), e ne metrem un dins un plat de forn onchat de grais, o ben ne cobrirem lo cuol d’una tortièra redonda. Puèi botarem lo farç al mièg, amb la precaucion d’i daissar una franja d’un travèrs de det tot a l’entorn per i poder empegar l’autre cercle; amb l’ajuda d’un pincèl banharem aquela franja amb d’aiga e metrem en seguida l’autre cercle dessús. N’empegarem los bòrds amb una leugièra pression dels dets, o pintarem per dessús amb de mujòl batut (mas pas los costats, çò qu’empachariá de far pojar la pasta) e o portarem al forn, a 200ºC. Al cap d’aperaquí trenta minutas la trairem e la daissarem refregir. La podèm garnir amb de sucre glaç, qualques minutas abans de la traire del forn, o amb de sucre tris, un còp defòra. Se pòt garnir pel dessús amb de bendas e ribans de pasta, dels retalhs que seràn restats.

Los fruches se pòdon metre simplament amb de sucre (o amb de sucre e un bocin de burre) e talhadas en lescas o en pèrnas, segon l’espessor, mas se pòdon tanben bolhir prèviament dins un siròp de sucre e de vin negre, perfumat amb de canèla e de sucre vanilhat. D’unes fan un trauc al centre del pastís pr’amor de ne favorir las evaporacions e, en lo traire del forn, en profièchan per i introduire lo siròp de vin, espessit amb un culhierat d’amidon; d’autres i meton un veirat de ròm, abans de metre lo pastís al forn. Dins la Bassa Arièja (Comtat de Fois) d’unes, abans de cobrir los fruches amb lo segond cercle, las asagan amb de ròm.

Variantas: la pasta pòt conténer dos mujòls o dos saquets de levam en polvera, e se pòt perfumar amb un veirat d’aigardent, un rajolat d’aiganafa, un pecic de sucre vanilhat o las raspaduras d’un citron. L’aiga pòt èsser remplaçada per de lach. D’unes las farcisson amb de noses o amb de frucha seca (figas, prunas, pansas) prèviament trempadas dins d’aiga o de ròm (amb d’armanhac dins lo parçan bearnés del Vic Vilh). En Vasadés (Landas) d’unes i barrejan pomas e prunas secas (aquestas darrièras, prèviament trempadas dins de ròm e de sucre). Al Causse de Cailutz (Carcin) d’unes fan un rectangle amb la pasta, i meton al subre un rebon de pomas (per la longor), ròtlan puèi la pasta per far una sòrta de salsissa gròssa (amb las pomas al dintre) e, enfin, crespan la salsissa en espirala; d’unes tanben l’aprèstan aital amb de prunas secas, acompanhadas d’un pauc de codonhat. En Naut Ador (Bigòrra) d’unes meton las pomas raspadas e asagadas amb d’armanhac o d’aigardent. En Bas Comenge d’unes fan un lièch de compòsta de poma sul cercle del dejós e i meton las pomas (copadas en cubes) per dessús; es tanben d’aquel parçan (e de Nebosan) la costuma de daissar macerar las pomas prèviament amb d’armanhac e de sucre (s’i metèm de compòsta nos esparnharem lo darrièr). En Montpelhierenc (Bas Lengadòc) d’unes aprèstan la pasta fulhetada amb de lard en luòga de burre. Dins lo País d’Albi d’unes, en luòga de pasta fulhetada, aprèstan lo pastís amb de pasta rota, mas es rar; en la traire del forn, l’emposcan amb de sucre vanilhat.

En Naut Ador ne fan una varianta, pauc usuala, amb de patanas: d’en primièr coparem las patanas en lescas e las saurengarem leugièrament, amb un culhierat de grais d’auca o de lard. En acabant las metrem sus un dels dos cercles, i apondrem una ceba chaplada e un ponhat de graissons, o asagarem amb mièg veirat de vin blanc, o salarem e pebrarem, i metrem l’autre cercle per dessús e o enfornarem. Li dison tortièra de mandòrras.

↧

Consideracions sus la Val d’Entraunas

August 30, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Manganas (XV)

≪ Previous: Lo pastís estirat (V)

Quauques diches e luecs de’n Casternòu

En promier, per parlar coma se deu aicí, chal ben acarar (rotlar) las r, en vivaroaupenc de l’auta valaa de Var. Coma en ben d’autres luecs de Gavotina (que siá de l’anciana Comtat de Buelh coma dins las valaas de Vesubiá, lo nòrd dals Palhons, lo país mentonasc).

Dos provèrbis

Mon paire diia: Quand lo tròn ven dau Sant Onorat, pren los bòus e va laurar.

Diia tanben: Quora las campanas de Bochanieras si fan ausir, es segur que va plòure.

La legenda de Ròcha Rossa

Chal saupre qu’a Ròcha Rossa qu’es sus lo chamin dau molin de Barlata fin au Beal màger, se ditz que li èra agut una ciclòpa qu’a recebut d’aiga bolhenta.

Auria dich quauqua ren coma: l’aièsso sauput, serio pas vengüa. Aquò m’es estat contat per un ancian enfant de l’assistança (n’i èran ben sovent aculhits dins nòstras valaas) qu’avia ben escotat una contaira famosa d’aicí que son escaisnom èra: Tanta Fina de’n Potz.

Los toponimes

Alora, per charrar dals noms de luecs, per dire, deman justament anarem a un maridatgi que si tendrà en la Pèça Nòva. Qu’es entre l’Ubac e un ben que si sòna “Aco de con” [A cò de Con/Conh?]. Es dins lo cadastre, benlèu ja en aquest de Napoleon. Sabo pas cu èra lo premier. Mas aquelos qu’ai coneguts!

Charrarai mai tardi das correccions de faire sus la carta de l’IGN! I an mes la Valiera dau Rei sus una cresta que separa doás valieras.

Vaquí la mapa en relèu qu'ai facha per explicar lo Beal màger.

L'i es degun que saup se la Ròcha de Rei es pas la Ròcha DAU Rei finalament. Denant de 1760 era la darriera ròcha devant l'anciana frontiera. Sus la comuna de Guilhèrmes.

La Valiera dau Rei en Guilhèrmes, coma Guilhèrmes, èra francesa fin en 1760. Mas en Sauve, comuna vesina, èra ja dals Estats de Savòia.

E pus luenc, pensavo que la Valiera Baron èra de costat dau Baron de Buelh, mas en genealogia ai trobat plen de noms de familha: Baron e Ruel.

↧

Manganas (XV)

August 31, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Diaspòra occitana dins lo monde lusofòne

≪ Previous: Consideracions sus la Val d’Entraunas

Aviá gardat aquel apartament dels Cacièrs, al tresen estatge, lo numerò 56, que li servissiá de planca, de cobèrta e de garçonièra. I demorava pas dedins que lo minimum per viure: una taula, tres cadièras, un lièch. Una padena, un topin, doas caçairòlas. Quatre siètas, de cobèrts e una lampa.

Era arribat dempuèi un quart d’ora quora son luòctenent toquèt.

— Acaba d’intrar, —li diguèt—. Barra la pòrta a clau e sièta-te. Alara, diga-me?

— La Mercò es aquí dempuèi dimenge passat. Lo monde gaitan e l’an remarcada, forçat. Boleguèt pas de tres jorns, digús a son entorn, alara un tantòst de joves ensagèron de la forçar. Era pas de besonh! Era dubèrta! Montèron dedins e faguèron los mariòlas. Puèi l’un trapèt las claus dins la bóstia de gants. I creses, tu? E foguèt la debuta d’un rodeò. Èran tres: los coneissi. Mas la gasolina venguèt a mancar. Avian pas de moneda: caliá tornar al barri.

— Mas, espèra!

Passèron al garatge Potz: pensavan de vendre la Mercò. Lo Didièr se mesfisèt e demandèt los papièrs. Los avián pas mas faguèron coma se los cercavan... e los an trobats! Darrièr lo para-solelh! Era obligat d’agachar, lo Didièr, e vejèt lo nom qu’èra notat dessùs: lo Z.! I aviá la carta grisa, lo papieròt de l’assegurança e lo permés de menar amb la fotò: pas cap de dobte, èra el, èra lo Z.! Expliquèt als dròlles que caliá tornar parcar la veitura onte l’avian trobada, qu’èra pas normal, que caliá far mèfi ... e que m’anava informar.

— Bon, me soi dich, lo Z., estranh, mas que vòls... E ièr al ser ai vist aquela videò.

— Trapèri los dròlles a fumar dins una cava, lor balhèri gants e produch, e lor ai dich d’anar netejar la Mercò de nuèch. Ai vist lo Didièr aqueste matin: l’ai rassegurat. Vaquí.

— Vaquí, doncas... La Mercò del Z.: me’n deviás avisar! I a pas que lo Didièr Potz que faga un trabalh de professional aquí o qué? Bon, aprèp... I a un rapòrt entre lo Z. e lo quartièr? La videò foguèt rodada aquí? Te cal entresenhar.

— Faguèri las cavas, los garatges, los apartaments liures: lo Z. es pas aquí. Sa veitura? Digùs la vegèt pas abans lo dimenge de matin. Siá i a un ligam amb lo barri siá es l’azard...

— De tot biais los cònhos vendràn perquisicionar. Traparan pas lo Z. mas devon pas trapar quicòm mai.

— I a pas grand causa d’aquesta passa, urosament. Lo demai es plancat per de familhas seguras qu’auran un bònus a la fin de l’enquista.

— E lo K., es tornat en Espanha?

— Lo K. es totjorn aquí. “

↧

Diaspòra occitana dins lo monde lusofòne

September 2, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Renècs sens masqueta

≪ Previous: Manganas (XV)

Conoissèm los occitans vivaroalpencs de Baden-Wurttemberg. Mas conoissètz los “Provença” de Soïssa e subretot aquels de Portugal?

— Provence es una vila e un municipi de Soïssa, dins lo canton de Vaud. Mas se ditz que vendriá d’una forma Provency.

— Proença-a-Nova es una vila e un municipi de Portugal. Es dins lo districte de Castelo Branco. Es probablament fondat per de colons occitans del temps de la Reconquista coma l’analizèt lo cercaire Paulo Feytor Pinto dins lo sieu trabalh “Occitejano. Sobre a origem occitana do subdialecto do Alto Tejo Português.” Açafa On-Line. Vila Velha de Ródão, 2012. De legir en linha (PDF en portugués).

— Tanben Proença-a-Velha, freguesia del municipi d’Idanha-a-Nova. Es tanben dins lo districte de Castelo Branco. Es segurament lo primièr luec sonat Pro(v)ença creat per los colons occitans, avans lo segond Pro(v)ença.

Cal saber que la -V- intervocalica pòt desaparéisser en occitan. Per exemple en occitan vivaroalpenc mentonasc se ditz encara uèi: o joe per (l)o jove. Las formas Proença, Proensa existon dins los escriches medievals.

E al contrari V pòt servir de letra epentetica (per ajudar) quora se pèrd una consonanta intervocalica, en occitan de l’èst (levat en país mentonasc e autres sectors vivaroalpencs conservatius) causa > caua > cauva, ausir > auvir, poder > poer > pover (o poler), coide > coe > cove, e/o per facilitar la prononciacion: aüra, avura, o quitament vaüra (veira) o encara v-el per el.

De notar tanben los patronimes:

— Raul Proença (1884-1941), autor portugués, fondator de la revista Seara Nova.

— Pedro Proença, arbitre internacional portugués de fotbòl.

— Mapa:

De notar los Provença, Tolosa, e mai Niça, Montalban, Alès... E mai que probable una mencion al Ròse, amb la forma Rodan(enc).

Sabèm que los ligams d'Occitània amb lo monde lusofòne son ben presents. Non unicament dins lo manlèu dels grafèmas 'nh', 'lh' adoptats per los portugueses per admiracion de la literatura occitana a l'Edat mejan. Mas, mai, per los occitanofònes Marcio de Oliveira un temps a l'Institut d'estudis occitans, Gisèla Naconaski animatritz sus radiolengadoc.com fins a Pedro d'Alcantara (Dom Pedro II de Brasil) conoissut per lo sieu trabalh publicat en 1891: Poésies hébraïco-provençales du rituel comtadin. Avignon: Séguin Frères.

Lo nòrdèst de Brasil a una influéncia occitana coma la cançon populara d'influéncia trobadoresca dels Repentistas. Estil musical que se retròba dins l'Alentejo justament. En cercant ben, i trobarem ben de toponimes e patronimes occitans tanben en Brasil...

Nòta: los repentistas son los cantadors improvisaires en portugués e en espanhòl dins tota l'america latina e canàrias (coma los glosadors catalans, los tenores sardes, los trucassaires d'Arièja, los bertsolaris bascos).

Referéncias

— Repentista
— Diaspòra occitana

↧

Renècs sens masqueta

September 3, 2020, 6:00 pm

≫ Next: "Èrem 16 milions, nos an tuats, volèm recobrar nòstra dignitat!"

≪ Previous: Diaspòra occitana dins lo monde lusofòne

En 1794, aprèp la casuda de Robespierre e la fin de la terror, la joinessa daurada, descabestrada,s’arronçèt dins los plasers. Embugats de musc, de muscada, nomenats per aquò «Muscadins», se vestissián de tengudas falordas que los fasiá paréisser vistacorts, boçuts, chiquets. Se mainèron tanben de voler cambiar lo biais de prononciar d’unas paraulas. En primièr, la letra «r» que se prononciava a l’epòca rotlada, èra jutjada tròp provinciala, e de mai, primièra de la «revolucion» aborrida, se prononcièt mai docetament, al punt de la far desaparéisser. Aqueles cranes, coma avián a la boca pas que las expressions «es incredible, paraula d’onor, es meravilhós paraula d’onor,» que prononciavan: «inc’edible, me’avilós, pa’aula d’ono’», lor balhèron lo nom de «incredibles e meravilhosas».

Dins la crisi que sèm a traversar, seriá benlèu interessant d’estudiar la modificacion de la prononciacion d’unas mots, los que contenon consonantas explosivas, productritz d’ondadas d’escupits portaires del vírus, ambe en primièr sus la lista, la letra «p». Poiriam la prononciar mai en doçor o pas brica coma avián fait los Incredibles e Meravilhosas per la «r». Poiriam prononciar aital: la (o)la, la (p)olitica, la (p)runa, la gre(p)ia, la gri(p)a, la sa(p)iéncia... e hilh de (p)uta.

Sabèm dempuèi la comediòta - «sketch» en francés- del paure J.C. Coudouy, qu’aqueles tres mots son mai qu’un renèc: rics en gradacions tradusisson en gascon una paleta de sentiments e esmogudas. Aquel novèl biais de prononciar permetriá als Gascons de s’exprimir sens retenguda, de servar la riquesa de la lenga, sens dangièr de propagacion del vírus, quitament s’an pas agut léser de se botar la masqueta abans que lo renèc los vengue a las pòtas.

↧

"Èrem 16 milions, nos an tuats, volèm recobrar nòstra dignitat!"

September 4, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Occitan e regionalas de 2021

≪ Previous: Renècs sens masqueta

Durant lo confinament, per tal d'escapar per qualques momentons a l'embarrament, me soi iniciat al swahili; mos progrèsses son tèunhes e lents, mas ai constatat que parli sonque de lengas europèas, en mai d'aquò quasi totas romanicas. Benlèu un autre jorn descriurai mon experiéncia d'assajar d'assimilar una lenga tan desparièra de la nòstra, tan lexicalament coma gramaticalament.

Tanben es per ieu l'inici d'una reflexion sus Africa; del caire pairal i nasquèron mos ancessors, venguts en Argeria, mai que mai de la Catalonha insulara (Malhòrca) e d'Occitània, per la volontat colonizaira de França que plaçava aquel territòri nòrd-african al centre de sa politica coloniala. Dins ma familha europèa d'Argeria, i aviá de tot, d'independentistas comunistas coma de conservators segurs d'aver rason contra la majoritat aràbia e amazigh. Ieu, coma o ai agut escrich, soi en fin finala vengut occitanista per anticolonialisme: m'es insuportabla l'idèa de voler senhorejar un autre pòble, de li prene sas tèrras, de l'esplechar en li raubant sas ressorsas, sa dignitat e mai sa vida.

Cèrtas, foguèrem pas nosautres deportats coma esclaus dins de païses luènhs, nos metèron pas dins de gàbias per d'exposicions, avèm los meteisses dreches politics que los autres ciutadans de l'estat francés; banalizarai pas, doncas, los crimes colonials per de comparasons de marrit gust.

Pasmens, los dreches qu'avèm, los avèm baste que parlem pas tròp fòrt, que revendiquem pas tròp fòrt nòstra lenga, qu'escafem nòstre accent, que nos prengan pas per de "separatistas" qu'agradan pas gaire a la presidéncia de la republica imperiala.

Ont es nòstra dignitat? Ont es nòstra libertat?

Torni en Africa, e pensi a l'autor kenyan Ngũgĩ wa Thiong’o, qu'a renonciat a escriure en anglés colonial per afortir la dignitat de sa lenga primièra, lo gĩkũyũ, escrich mai internacionalament "kikuyu", una lenga banto. Tornarmai, comparem pas tròp: sa lenga la parlan mai de 6 milions de personas; la nòstra fòrça mens, e amb una transmission intergeneracionala escassa; dins maitas zònas de nòstre país la lenga nòstra a pas gaire d'espèr de poder tornar un jorn lenga de la societat ont apareguèt; ara fonciona puslèu coma lenga de referéncia de nòstra cultura, "la lenga sagrada dels occitans", çò me diguèt mon amic valencian nascut a Marselha Joan-Carles Martí i Casanova.

Se doncas oblidam pas las nuanças mas evitam las comparasons bestòrtas, me pensi ça que la qu'aquel escrivan kenyan, que revendica, coma o ditz un libre sieu, de "descolonizar la ment", nos pòt inspirar los occitans. S'es revoltat contra l'òrdre imperialista que li impausava d'escriure en lenga coloniala e non en lenga pròpria; a afortit la dignitat de la cultura e de la lenga de son pòble; nos convida a trobar un camin de libertat.

Bensai poiriam dire ensems a totòm, especialament a qui nos mesprèsa: "Èrem 16 millions, nos an tuats, volèm recobrar nòstra dignitat!"

↧

Occitan e regionalas de 2021

September 5, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Albert Memmi

≪ Previous: "Èrem 16 milions, nos an tuats, volèm recobrar nòstra dignitat!"

Doas regions administrativas occitanas gerisson amassa dos organismes publics en carga de la lenga: l’Ofici Public de la Lenga Occitana (OPLO) e Lo Congrès. Tot aquò perque avèm fait las manifestacions Anem Òc per per l’occitan en 2005, 2007 e 2009. E tanben gràcias a la preséncia d’un elegit PS occitanista, Remesi Pech en Miègjorn Pirinèus en 2004 puèi dos elegits del partit occitan Guilhèm Latrubessa en Miègjorn Pirinèus e David Grosclaude en Aquitània dins d’aliganças amb lo partit EeLV en 2010. Dempuèi 2015, i a sonque un elegit, Patric Ros, presentat pel POC dins la sola region Occitània-Pirenèus Mediterranèa e pas mai de manifestacions occitanistas massissas. Es logicament que l’aument del finançament de l’OPLO e del Congrès non es una prioritat per los elegits regionals. Non an nimai trobat un o una elegida en Novèla Aquitània que parle occitan per presidir l’OPLO.

Per cambiar las causas al nivèl institucional, sonque los electors occitans o pòdon faire. E per o faire, cal de candidats occitanistas per las regionalas de 2021.

Las listas son per espelir e los programas se discutan en intèrne. En l’abséncia de la participation de militants occitanistas, non i aurà pas grand monde per propausar al debat intèrne d’accions concrètas per l’occitan.

La politica de las regions pòt sens revolucion institucionala, inclure d’accions fòrtas per la lenga e cultura occitana. La Region es desenant la collectivitat responsabla del desvolopament economic, e i poirià favorizar la lenga e cultura occitana.

Gerís los licèus, las politicas d’aprentissatge e de formacion professionala, coordina los servicis de l’orientacion e participa al servici public de l’emplec. D’elegits occitanistas saurián i promoùre d’engatjaments per l’occitan.

La Region parteja amb las autras collectivitats localas la competéncia sus la cultura, l’espòrt, la promocion de las lengas regionalas, l’educacion populara e lo torisme. Son de camps d’accion importants per l’occitan de compartir amb las comunas.

E mai, las regions geriscon tanben la granda majoritat dels fons europèus de desvolopament regional, per l’emplec e l’agricultura.

Amb d’elegits occitanistas, la socializacion de la lenga pòt èsser promoguda per un finançament fòrt de l’Ofici Public de la Lenga Occitana o lo Congrès per enfortir lo desvolopament dels espleits per la normalizacion lingüistica.

De filièras bilingüas publicas o Calandreta pòdon èsser prepausadas dins las convencions regionalas amb los rectorats. La senhaletica bilingüa pòt èsser generalizada dins los trens e las garas tal coma las anòncias sonòras bilingüas.

E mai de causas pòdon èsser propausadas per l’occitan. Mas cal s’engatjar ara dins la batèsta politica. Cadun o pòt faire dins lo partit o l’estructura ciutadana que vòl. O pòt faire dins d’estructuras occitanistas tal coma lo Partit Occitan, lo Partit de la Nacion Occitana...

Pòt tanben participar al 1r congrès del movement OCCITÀNIA PAIS NOSTRE que se tendrà lo dissabte 19 de setembre al grand Cafè -Restaurant Lo Florida , Plaça del Capitòli a Tolosa.

Ièu, coma membre d’EELV, singèri l’Apèl dels Ecologistas d’Occitània: “Lo temps de l’ecologia e de las solidaritats es vengut! Per de territòris verds e solidari” que s’acaba per:

Ensemble, nous ferons la différence et la diversité!
Ensemble, farem la diferéncia e la diversitat!
Entre, farem la diferència i la diversitat!

Los ecologistas vòlon reünir las fòrças ecologistas, regionalistas e solidàrias per bastir una majoritat per obténer de responsabilitats regionalas. Per aquò, vòlon èsser actors d’un rassemblament amb totas las e los que se retròban dins aquelas valors.

Convidi los lectors e lectrices a participar a aquel rassemblement. Conviés los lectors e lectrices a aderir ara a las estructuras politicas occitanistas o a EELV per pesar sus las causidas electoralas.

↧

Albert Memmi

September 6, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Manganas (XVI)

≪ Previous: Occitan e regionalas de 2021

Albert MEMMI que’s morí eth 22 de mai a 99 ans. Vadut de Tunis en un barri popular eth 15 de deceme de 1920, d’un pair dab originas italianas e d’ua mair Berbèra, tots dus de confession judiva. Era sua lenga mairau qu’estó era lenga araba deths barris populars de Tunisia. Bon eslhève que profieitè d’ua borsa escolara, atau que podó seguir ua escolaritat ath licèu Carnot de Tunis e puish estudis de filosofia aras Universitats d’Alger e de La Sorbonne a Paris. Que hasó ua carrièra d’ensenhaire ara “Ecole pratique des hautes études” a Paris e ara “Ecole des hautes études commerciales” a Nanterre. En tot estar ensenhaire que hasó ua carrièra d’escrivan dab ua òbra literària, politica e teorica deras importentas.

Lavetz, eth 22 de mai que partí en deishà’ns a nosauts occitanistas com a tots eths combatents de drets de pòples ua òbra indispensabla tà uei e tà doman, ua òbra universau.

Albert MEMMI, qu’ei dera categoria deths grans pensadors de dominacion, dependéncia e opression e alavetz de libertat e emancipacion. En ua tempora de susmautas qui’s multiplican de pertot, de lutas de pòples contra colonialisme, neo-colonialisme e imperialisme, de lutas sociaus, de lutas antiracisme e de lutas feministas, Albert MEMMI, que demòra tostemps ath miei deras arreferéncias qui non pòden pas estar desconeishudas.

Aquera òbra, lhèu tròp estacada ath sègle XXau, ara temporada dera descolonisacion e deth “tèrçmondisme”, que pareish uei drin estremada e probable desconeishuda de nombrós estudiants, intellectuaus e militants. Totun, que hè necèra encara de s’i anar tà putsar en aquera pensada pr’amor d’ua descolonisacion guaira acabada vertaderament com de dependéncias tostemps hòrtas de nacions e pòples per tots eths continents. Eth sègle XXIau, quan daubuns e pensavan “era fin d’istòria”, que ns’arrepèra tot eth camin de trobar, de treitiar e de seguir encara entà justícia sociau, libertat e emancipacion.

Eras experiéncias passadas cristalizadas en nombrosas òbras teoricas qu’an de servir d’emparas ara reflexion. Eras òbras d’A. MEMMI que’n son, ua lista longa qui estó començada per un roman qui’u való celebritat de tira en 1953, “La Statue de sel” . Que relata era vita de mainat en barri judiu de Tunis com tota era diversitat dera ciutat. Mes que notarèi subertot dus libes: “Portrait du colonisé”précédé de Portrait du colonisateur”⁽¹⁾ dab ua prefaci de Jean-Paul Sartre e “L’homme dominé”⁽²⁾.

En un prefaci de 1966 d’aquesta òbra màger “Portrait du colonisé”editat peth prumèr còp en 1957, Albert MEMMI qu’escrivó era suspresa davant era escaduda: “Après eths colonizats explicits, Argerians, Maroquins o Negres d’Africa, que comença a estar arreconeishut, arreivindicat e utilizat per d’autes òmis mestrejats d’ua auta manèira, com d’Americans deth sud, o Negres americans. Eths darrèrs en data qu’estón Canadians francés qui’m hasón er aunor de créier i trobar de nombrós esquèmas dera sua pròpia alienacion.”⁽³⁾ E d’ajustar, “eth libe que m’avè escapat deras mans”⁽⁴⁾ Atau qu’at podem díser, qu’avè tota consciéncia dera influéncia internacionau d’aqueras tèsis.

Deth costat deras nacions dependentas era influéncia qu’ei estada vertadèra com arreperat per exemple per Bascoat, dab ua hòrta impression auprès deths militants e en particular de Txillardegui.⁽⁵⁾. Per çò qui ei deths occitanistas, que pareish que n’aja pas tròp mercat ua reflexion militanta qui ei de tota faiçon de nivèu baish e arrestada aras icònas. N’èi pas guaire d’elements qui poscan testimoniar d’un gran interés tà aquera òbra teorica. Mes totun, qu’existeish ua arrevirada en occitan, sonque deth “Retracht del colonisat”, acompanhada d’un simple resumit de “Retracht del colonisaire”. Per letra Albert MEMMI qu’escrivó “L’occitan serà la dotzenau lenga emplegada per revirar mon ensag ...”⁽⁶⁾

Cap deras annadas 90, qu’estei envitat tà ua comunicacion escriuta ath collòqui deth 30au aniversari dera sortida de “Portrait du colonisé” e tàd aunorar Albert MEMMI ⁽⁷⁾ Que la titolèi “Un outil de combat pour les peuples dépendants”,⁽⁷⁾ Tà jo qu’esté eth parat, a travèrs quauquas frasas tiradas d’aquera òbra d’amuishar quin estère utila aquera pensada tàth combat noste. En tot saber qu’enter nacions colonizadas e nacions dependentas n’i pas guaire de diferéncia, sonque, com at digó Lenine, eth rapòrt ath capitau.

Per segur quin ei possible de non pas ns’arreconéisher nosauts, nacion e pòple dependents tot parièr com nacions e pòples colonizats dens tota aquera reflexion quan A. MEMMI escrivó: “Eth colonizat que pareish condemnat a pèrder progressivament era memòria”. Qu’ei “era amnesia culturau” e “per pòc que dure era colonizacion que’s pèrd dentiò sovièr de libertat” ⁽⁸⁾ E qu’i ajustè era consequéncia, era pèrta deth sovier de libertat, “que desbremba çò que còsta o non gausa pas mes en pagar eth prètz”.

Qu’avi soslinhat tanben un aute trèit dera alienacion, “era “mistificacion” , qui ei era acceptacion peth colonizat deth sué “portrèit mitic e desondrant”. E nombre de militants que pòden, shens pena, tornar trobar aqueths moments de mau compréner penós, dab ua esquèrra ena incapacitat de compréner eth nacionalisme deths colonizats e qui ei objècte, per Albert MEMMI, d’ua descripcion riale.”⁽⁹⁾

Que’s poderé parlar tanben deth “bilingüisme coloniau” ⁽¹⁰⁾ considerat com un “drama lingüistic”. ⁽¹¹⁾ Era question dera lenga que vau de reflexions qui n’an pas perdut nat interés uei encara. “En conflicte lingüistic qui abita eth colonizat, era sua lenga qu’ei era umiliada, era aclapada. E aqueth mesprètz, objectivament fondat, fin finala, que’u hè eth sué. De si madeish, que’s hica a estremar aquera lenga infirma, a l’estujar aths oelhs deths estrangèrs, a non paréisher ara aise qu’ena lenga deth colonizaire.” ⁽¹²⁾ Vergonha que coneishem.

Atau, Albert MEMMI que’ns mia ath còr deth procèssus dera despersonalizacion e dera desnacionalizacion. “Sola aquesta lenga que permeteré ath colonizat de tornar nodar eth sué temps interromput, de tornar trobar era sua continuitat perduda e era dera sua istòria”. ⁽¹³⁾

Peras annadas 80, ath parat d’un petit tribalh d’estudiant, mes d’un còp qu’encontrèi Albert MEMMI. Qu’u coneishèvi dijà com escrivan e subertot com engatjat ena pensada dera descolonizacion e dera desalienacion a travèrs eths estudis de sciéncias sociaus e politicas. Qu’aví leguit e estudiat eths libes mes que descobrí drin er òmi, ua escadença e un gran privilègi. Que n’èi guardat eth sovièr d’ua òmi d’umanitat grana, atentiu e arrespectuós ath auts e aras pensadas, d’ua grana elegància intellectuau e personau.

1. Albert MEMMI, Portrait du colonisé précédé par Portrait du colonisateur, Paris, Gallimard, 1985.

2. Albert MEMMI, L’homme dominé, Paris, Gallimard, 1968.

3. A. Memmi, Préface de l’auteur à l’édition de 1966 en Portrait ..., op. cit., p. 15.

4. Idem.

5. Beñat OIHARTZABAL, Albert Memmi gogoan, ENBATA, 20.07.2020.

6. Albert MEMMI, Retracht del colonisat, revirat per Cristian Rapin, Vent Terral, 1983, p.6.

7. Alan SIBÉ, Un outil de combat pour les peuples dépendants, en Albert MEMMI prophète de la décolonisation, Paris, SEPEG International, 1993, p.129.

8. A. MEMMI, Portrait ..., op. cit., p. 113.

9. A. SIBE, op. cit., p. 131.

10. A MEMMI, Portrait ..., op. cit. P.125.

11. Idem., p.127.

12. Idem., pp. 126-127.

13. Idem. P.129.

↧

Manganas (XVI)

September 7, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Diaspòra occitana: Canada, EUA, Malta e ajustaments

≪ Previous: Albert Memmi

Ne’n esperava pas tant. Cinc detadas diferentas! Mai tres ADN!

Mas pas una que siague al fiquièr nacional de las emprentas.

Èra de mal comprene: fins ara tot semblava tant professional...

Lo quite netejar de la veitura del Z. l’èra. Aqueles indicis èran la resulta del trabalh menimós de la polícia scientifica sul cuèr e suls teissuts: èra a la poncha e los melhors especialistas èran venguts trabalhar sus aquela enquista prioritària.

Alara, de qué far? Prelevar los ADN de l’ensem dels estatjants dels Blavets e dels Cacièrs? La proposicion èra sus la taula del pròc’.

D’aquesta passa Kevin Labarta èra sul terrenh, a far de pòrta a pòrta. Lo monde sabian pas res, de segur. Mas li permetiá d’aver un visual dirècte e doncas un apercebut pro clar de las personas del quartièr. O comparava a las donadas balhadas pels sindics e per l’OPHLM. Verificava las adreiças IP de las box Internet. Espiava los anar e venir dins Chicago.

Avián pauc d’entresenhas sus aquel barri onte lo trafic de dròga èra flac e onte la soleta suspicion d’afars illegals èra la planca d’armas. De mal provar sens mejans umans e materials...

Voliá far son trabalh en tota discrecion per espaurugar pas los estatjants. Pel moment los jornalistas èran acantonats en Arcaishon. Los voliá pas veire desbarcar e bracar la populacion contra eles. O fasian fòrça ben tot solets... Erem pròche de l’isteria collectiva.

«C’était Sandrine Martin, notre envoyée spéciale à Arcachon. Nous sommes donc toujours sans nouvelle de Z. depuis cette vidéo parue sur Facebook. Il a disparu depuis maintenant dix jours. Et si cette affaire ne connaît pas de rebondissements du côté de l’enquête il n’en est pas de même sur les réseaux sociaux. Ainsi l’humoriste C. a publié hier sur Youtube cette vidéo dans laquelle il relate une altercation survenue dans le village de Provence où il séjourne pendant ses vacances :

Je voulais témoigner du climat qui règne actuellement sur le territoire. Ce soir nous étions à la terrasse d’un café à l’heure de l’apéro avec un couple d’amis quand on a commencé à recevoir des cacahuètes. Des gens, des autochtones, a priori passablement éméchés, qui se tenaient au comptoir extérieur de l’établissement mis en place durant l’été, nous ont insultés. Tout ça pour un de mes sketchs qu’ils ont trouvé humiliant : “Chômage, Famille, Pastis”. Ils ont osé dire qu’il y avait de la place en cellule pour moi aux côtés de Z. Le ton commençait sérieusement à monter. Puis ce sont des olives qui se sont mises à pleuvoir. On a été obligés de partir et c’est donc depuis ma villa que j’envoie ce message. Je tiens à dire que j’aime la Provence et les Provençaux, en tout cas ceux qui ont le sens de l’humour. Voilà.»

↧

Diaspòra occitana: Canada, EUA, Malta e ajustaments

September 9, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Masquetas per parelhs

≪ Previous: Manganas (XVI)

Vaicí de complements a mas recèrcas precedentas sus la diaspòra occitana.

Aicí son mai de traças que de recurréncias de lenga occitana. Mas aquelos blins d’occitanitat, son totun, de notar e citar. Pròva a un moment o un autre que lo ponch d’arribaia faguèt referéncia a un luec de partença en Occitània. La minoritat dins la minoritat francofòna quora se presenta, e de la majoritat anglofòna (o ispanofòna) totun.

E paures amerindians pasmens...

1- Canadà

— Cadillac (Quebèc) ven dal senhor Antoine de Lamothe-Cadillac.

— Château Frontenac ven de Louis de Buade de Frontenac, originari de Perigòrd e de Frontenac.

— Montréal ven dal senhor de Chastèu de Montreau.

— Cocagne (Nouveau-Brunswick) es segurament nomenat en rapòrt de Cocanha, la zòna de cultura que se trobava dins lo triangle Albi-Carcassona-Tolosa, devengut lo País de Cocanha. Interjeccion tipica occitana de capitaia: cocanha! Utilizat tanben en Provença.

— Montpelhièr, francizat en Montpellier.

— Lemòtges, francizat en Limoges.

2- Estats Units d’America:

Marselha, francizat en Marseille, las formas amb l’s de plural son totun possiblas dins las variacions de toponimes entre occitan e francés (Tarba > Tarbes):

— Marseilles (Ohio)

— Marseilles (Illinois)

— Toulon (Illinois)

— Montpelhièr anglicizat en Montpelier, e veire mai bas.

3- Detalh sus de toponimes frequents estonants:

— Montpelhièr

— Brageirac, francizat en Bergerac en Haití e tanben en Mexic.

4- Malta

Joan Parisòt de La Valeta donèt lo sieu nom a la capitala de Malta.

De notar los dos luecs importants per la Lenga de Provença, valent a dire los gents de lenga nòstra, l’occitan, qu’i demoravan:

— Berġa ta' Alvernja u Provenza

— Berġa ta' Provenza

↧

Masquetas per parelhs

September 10, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Occitans, nos justifiquem pas pus nosautres!

≪ Previous: Diaspòra occitana: Canada, EUA, Malta e ajustaments

Plan abans las masquetas sanitàrias, cirurgicalas, FFP, barraduras, professionalas, grand public, lavablas o de getar, dins l’antiquitat, los actors portavan masquetas per jogar la tragèdia o la comèdia, que gardavan tota la pèça, palficats dins la meteissa expression.

Puèi l’usatge se’n perdèt e los actors se’n compausèron una de la siá pròpia cara en afortissent l’illusion que devenián l’incarnacion del personatge que jogavan.

Aital, sus l’empont de la vida politica, los actors s’acostumèron dempuèi la nuèit dels tempses a se pastar una masqueta: la d’un partit, d’una ideologia, d’una classa sociala, d’un grope d’interès —lobby en francés—, d’una religion. Mas a la diferéncia del teatre, l’actor, en politica, ne podiá cambiar mai d’un còp, en encarnant mai d’una identitat pendent la meteissa representacion, campanha o mandat. Ça que la, de còps que i a trebolava aital la compreneson de l’espectacle.

A la nòstra epòca, d’unes ensajan de modificar encara mai lo jòc de la politica en prepausant de cargar mai d’una masqueta a l’encòp: una masqueta ecologica e sociala e una liberala, una autoritària e una democratica, una participativa e una dirigista...

L’idèia seriá atractiva, mas de portar doas masquetas subrepausadas, l’una amaga totjorn l’autra e far dobtar de la siá existéncia. Una solucion seriá de ne portar una davant e l’autra darrièr, sul copet, a la mòda, dins l’antiquitat, del diu Janus de las doas caras. Mas quitament aital, lo monde poirián veire pas qu’una cara a l’encòp, e serián totjorn a se demandar se l’actor avança o recuola.

De mai, los que gaitan la cara de darrièr poirián aver enveja de li tòrcer lo còl per li tornar botar lo cap a l’endreit.

↧

Occitans, nos justifiquem pas pus nosautres!

September 12, 2020, 10:15 am

≫ Next: Lo pastís estirat (e VI)

≪ Previous: Masquetas per parelhs

Coma sabètz, ensenhi a l'encòp las lengas de l'Antiquitat (lo latin e lo grèc) e l'occitan. Dins lo sistèma educatiu francés, son de disciplinas facultativas ("optativas", s'o deviái dire segon l'usatge catalan). En consequéncia, soi obligat de cercar d'escolan·a·s cada an, e de los convéncer a eles e lors familhas, se vòli pas èsser condemnat a pèrdre d'oras e ensenhar sonque lo francés. En mai d'aquò, los rectorats pòdon decidir de suprimir d'oras de lengas classicas o d'occitan, se considèran que i a pas pro d'escolans, e ai agut constatat de critèris totjorn que mai durs per barrar las classas.

Coma autra consequéncia, me devi justificar de longa, en fasent de publicitat, en prepausant de projèctes, en assajant de véncer los prejutjats dels unes o la paur d'aprene o la manca de fisança dels autres. Es una lucha constanta, que me met tostemps fàcia a una mena d'instabilitat e d'inseguretat professionala, que jamai non las patiràn coma ieu de collègas de matèrias fòrtas coma l'anglés, l'espanhòl o las matematicas. A eles lor fa pas mestièr d'aver de se justificar d'ensenhar lors disciplinas: totòm pensa que las matematicas son fondamentalas, l'anglés es pertot e l'espanhòl s'impausa coma segonda lenga viva estrangièra dins la màger part dels collègis de l'estat francés, per exemple. Non senti pas d'enveja envèrs mos collègas, constati sonque l'inegalitat de nòstras condicions.

Al fons, compreni que me calga justificar per las lengas de l'Antiquitat: perqué voler estudiar de lengas que se parlan pas pus jos lor forma d'uèi? A totes los atrason pas sul pic los poders dels mots ancians, l'etimologia, un periòde istoric luènh, la literatura d'una autra epòca; qualques unes s'apassionan per la mitologia, mas pas totes.

Mas perqué me caldriá justificar d'ensenhar la lenga del país? E d'ensenhar amb paucas oras, que de ments malautas pensan qu'amb una ora setmanièra n'i a pro per aprene una lenga, mentre que las lengas estrangièras tenon un orari mai favorable? De fach, s'impausa las lengas dels empèris castelhan e britanic, mas devèm mendicar los ensenhaires d'occitan lo freule drech d'existéncia precària per la lenga nòstra.

Me tornaretz dire que sèm flacs, sèm venguts coma una comunautat sus una tèrra quasi exclusivament francofòna, e vos donarai pas tòrt.

Pasmens, vos prepausi quicòm mai. Nos justifiquem pas pus nosautres; al contrari devèm luchar per que se justifique l'estat francés. Que òc, se deu justificar el. Se deu justificar d'aver non solament organizat l'eliminacion de nòstra lenga mas tanben de refusar de corregir aquel genocidi cultural; se deu justificar de nos donar qualques micalhas mentre que nos cal lo pan entièr; se deu justificar d'aver fach una republica ont sèm pas pus degun, mens que mespresats, reduches a l'assimilacion o la mòrt.

Quitem de nos justificar e cerquem la dignitat e la fòrça d'obténer la reparacion istorica.

↧

Lo pastís estirat (e VI)

September 12, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Manganas (XVII)

≪ Previous: Occitans, nos justifiquem pas pus nosautres!

Pompa

Ingredients: 2 rectangles de pasta fulhetada d’aperaquí 20 x 30 cm, 2 pomas, 250 g de marmelada de pomas e 1 mujòl.

Preparacion: d’en primièr metrem un rectangle de pasta dins un plat de forn onchat amb d’òli (o grais) e, en acabant, pelarem las pomas, las talhonarem en lescas plan finas, las metrem sus la pasta (sens arribar als bòrds), escamparem la marmelada per dessús, banharem amb d’aiga una franja d’un travèrs de det tot a l’entorn e i metrem l’autre rectangle al subre. Empegarem las doas sisas de pasta pels bòrds amb una leugièra pression dels dets, pintarem la pompa pel dessús amb d’uòu batut (mas pas pels bòrds), la poncharem tres o quatre còps amb una forqueta e l’enfornarem (a 200º). Al cap de d’aperaquí trenta minutas la trairem e la daissarem refregir.

Variantas: se pòt far solament amb de marmelada, o ben amb de pomas solament, amb l’unic acompanhament d’un pauc de sucre; d’unes i apondon una esposcada de canèla. Pòt èsser redonda. Las de Riam (Limanha) son conegudas per la siá exagerada grandesa.

En Peiregòrd fan un pastís de pomas redond plan semblable. Lo farcisson, solide, amb de pomas, que s’i meton chapladas, ensucradas e perfumadas amb de canèla e de sucre vanilhat. Lo garnisson amb de tiras de pasta e, en lo trasent del forn, l’esposcan amb de sucre vanilhat. D’unes tanben i apondon pel dessús qualques amètlas rotas.

Crostada (amb amètlas)

Ingredients: 2 cercles de pasta fulhetada d’aperaquí 30 cm, 150 g d’amètlas peladas, 150 g de sucre ros, 1 culhierat d’aiganafa, 1 irange e 1 citron.

Preparacion: d’en primièr nos caldrà raspar l’irange e lo citron e, en acabant, nos cal picar las amètlas dins un mortièr, amb lo sucre, un culhierat d’aiganafa e las raspaduras. Quora serà tot plan fin o escamparem al dessús d’un dels cercles de pasta fulhetada (sens arribar als bòrds), e après o taparem amb l’autre; o pintarem en seguida amb de mujòl pel dessús (mas pas pels bòrds) e o portarem al forn, a 200º. Al cap d’aperaquí trenta minutas o trairem e o daissarem refregir. O podèm garnir amb de sucre glaç qualques minutas abans d’o traire del forn, o amb de sucre tris, un còp defòra.

Variantas: la pasta fulhetada pòt conténer un parelh de mujòls, e se pòt far amb de lach en luòga d’aiga. Podèm apondre un bocin de burre a la pasta d’amètlas. Las amètlas pòdon èsser remplaçadas per de noses, e lo sucre se pòt cambiar per de mèl. Se pòt garnir pel dessús amb de bastonets d’angelica confida.

Lo pastís d’amètlas de Peiregòrd s’aprèsta de la meteissa manièra. Lo farç, totun, es una crèma cuècha e s’aprèsta a fuòc doç amb cinquanta gramas d’amètlas mòltas, un uòu, tres culhierats de sucre, un de farina, un quart de litre de lach e una fuèlha de laurièr amètla. Las amètlas pòdon èsser pralinadas, e tamben se pòdon cambiar per d’avelanas. Qualques minutas abans d’o traire del forn o podèm garnir amb de sucre glaç e d’avelanas rotas. Los de Sant Astièr an fòrça bona reputacion. Per qualque luòc las fan solament amb de amètlas talhadas, mas nos caldrà alavetz quatre rectangles mai prims; per aqueles triangles escamparem las amètlas e un pauc de sucre; se pòt esposcar pel dessús tamben amb de sucre e d’amètlas, abans de la pintar amb mujòl.

En qualques luòcs de Provença fan de tortas d’amètlas, que son semblablas. Lo farç s’aprèsta amb dos cents gramas d’amètlas peladas, la meteissa quantitat de sucre, cinc uòus, un bocin de burre e quatre o cinc amètlas amaras, tot trissat plan fin e perfumat amb mièg veirat d’aiganafa; se pòt far tanben en forma de crèma, en i apondent de lach e un culhierat de farina e en tot redusir las quantitats a la mitat. Abans de còire se pinta pel dessús amb de mujòl batut. La podèm garnir amb de sucre glaç, qualques minutas abans de la traire del forn.

Autras denominacions

Crostada (amb amètlas): crostada de frangipana. La frangipana es una crèma a basa d’amètlas pralinadas qu’en França servís per far tota mena de pastisses, dont qualques unes son fòrça semblables a la crostada; n’es plan famós lo de Pithiviers, al nòrd d’Orleans. L’invencion d’aquela crèma s’atribuís, sens fondament, a un perfumièr italian del sègle XVII nommat Frangipani, establit a París, mas sembla puslèu una denominacion capriciosa d’aquelas qu’acostuman de far amb fòrça fantasia los cosinièrs e pastissièrs parisencs. La pasta d’amètla e sucre amb la quala s’aprèsta la crostada es fin finala una varianta del massapan, conegut en Euròpa dempuèi de tempses fòrça ancians, de sòrta que la frangipana, per çò qu’es de la crostada, solament s’explica per mimetisme e per las grandas influéncia e difusion qu’a totjorn agudas d’en pertot la cosina imaginativa dels caps de cosina franceses. Tanben, Frederic Mistral ditz dins Lo tresaur dau Felibrige que ven del latin francicus panis (pan franc). Crostada es una denominacion que s’emplega pertot dins l’airal de localizacion de la sucrariá.

Crostada (amb peras o pomas): tortièra (Naut Ador). Crostada es una denominacion que s’emplega pertot dins l’airal de localizacion del pastís.

Pastís: tortièra (Peiregòrd). Pastís es una denominacion que s’emplega pertot dins l’airal de localizacion de la sucrariá.

Pastís d’amètlas: pastís de frangipana.

Pastís estirat: tortièra (Landas, Agenés; en Labrit —Landa Granda— i a la costuma de ne far per Carnaval), torta de pomas (Shalòssa, Bas Armanhac), còca (País d’Aush), estirat, pastís (zònas de Gasconha), crostada (luòcs de la zòna de las raras entre Gasconha e Lengadòc). Pastís estirat es una denominacion que s’emplega pertot dins l’airal de localizacion de la sucrariá.

Pompa: pompa de pomas.

Sèrp: anguila; dins lo Bas Carcin d’unes li dison crostada en cabeçal.

Tortièra de mandòrras: tortièra de pomatas.

↧

Manganas (XVII)

September 14, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Diaspòra occitana en l’oèst canadian 1: traças en Saskatchewan

≪ Previous: Lo pastís estirat (e VI)

Kevin Labarta disnava d’un burger confit / nap / menta acompanhat de sa poma en papilhòta. Era tras que bon. Aviá descobèrt aquel restaurant lo jorn precedent e l’endrech anava lèu venir sa cantina se deviá contunhar d’enquistar per aciu. Dins lo fast-food, l’ambient èra popular, gaujós, joine e la tèle dins son recanton difusava BFM TV en bocla:

“Nous avons également le témoignage de ce chroniqueur, plusieurs fois invité sur notre antenne en tant qu’expert, qui a twitté depuis le village de l’Aveyron où il passe ses vacances en famille:

Rancune tenace chez l’épicier.

Refus de vendre à l’auteur des 3P lors de la crise des GJ.

Menacé de finir comme Z.

Ambiance de la brousse.

#Province #Ploucs #Précarité

Enfin, entre autres exemples, ce commentaire sur le fil Facebook du célèbre penseur M. qui s’était ému du sort de son confrère:

Z., je cite, c’est Pangolin Premier. Après lui le virus va se propager. Les opinants risquent tous de se retrouver confinés si rien n’était fait et que cela devait continuer."

Èra lo moment de pagar. E de tornar al trabalh.

"Avant d’analyser ces réactions avec nos spécialistes qui finissent de s’installer sur notre plateau, on notera qu’un premier rap abordant le sujet vient d’être posté avec ces paroles terribles:

«Vous nous prenez pour des cons finis, mais tout ça maintenant c’est fini, c’est viral ce que nous on veut in fine, c’est vous prendre pour vous confiner»

Mais tout cela n’est rien à côté des émeutes qui ont eu lieu hier soir dans le quartier de..."

↧

Diaspòra occitana en l’oèst canadian 1: traças en Saskatchewan

September 16, 2020, 6:00 pm

≫ Next: La virada ecologica

≪ Previous: Manganas (XVII)

- L’oèst canadian, territòri vaste e feblament poblat, es agut colonizat mai tardivament que l’èst (Quebèc, Ontario). Un nombre important de colons entorn de 1900 èran francocanadians/ canadians francofòne originaris de Quebèc, Acadia-Novèl Brunswick, e tanben d’airals francofònes dals Estats Units d’America. Mas tanben un nombre non negligible venian directament d’Occitània. Se son subretot implantats dins lo sud de Saskatchewan al climat totun mens rufe que lo nòrd.

De saber que los diches “francofònes” de Saskatchewan coma de Manitoba e Alberta èran l’element majoritari dal temps de la creacion d’aquelas províncias. Per de politicas proanglofònas ciblaias e eficaças son devenguts minoritaris despí aquesto temps.

Anam veire de luecs que pòrtan de noms occitans. Aquela analisi, coma sovent tocant los occitans, es quista, rara. Cal augurar que portarà un agach nòu sus la participacion d’occitans, occitanofònes, a la diaspòra en las Americas. D’autant mai que se parla de fransaskés, per reconóisser l’existéncia de la comunitat francofòna o de cultura francofòna de Saskatchewan.

De saber que Saskatchewan es una tèrra dura, cauda l’estiu e totplen freia l’ivèrn. De luecs citats daval an poscut èstre fortament afectats per l’exòdi rural. E es de còups complicat de trobar un ligam internet per un simple vilar o un quartier d’una comuna. D’autant qu’arriba qu’un nom sigue frequent.

- Qualques vilatges e masatges:

* De Lengadòc:
Candiac que lo nom fa directament referéncia al vilatge dal Lengadòc de dialècte provençal Vestric e Candiac que lo senhor èra Loís Josep de Montcalm, veire Montcalm.

Montcalm, dal patronime de Loís Josep de Montcalm, naissut en Lengadòc e defuntat a Quebèc. Èra lo lòctenent-general de las armaias en Nòva França. De notar qu’en Quebèc una comuna se sòna parier.

Meyronne recòrda lo vilatge d’Aut Lengadòc forma francizaia de Mairona.

* De Perigòrd:
Un dals rares luecs que pòrte lo nom d’una region occitana es Perigòrd.

* D'Alvèrnhe:
Una autra region occitana encara mai a l’onor es Alvèrnhe amb aquelas localitats: Auvergne, Notre Dame d’Auvergne, Auvergne- Wise Creek, formas francizaias d’Alvèrnhe, Nòstra Dòna d’Alvèrnhe (e anglicizaia per riu apasimat) e mai amb la forma tala coma de Cantal,
La referéncia a Alvèrnhe es ben recurrenta. Los fondators d’aquels luecs venian d’aquela region, lo solet luec d’importància aüra que sembla referenciat es Cantal cf. la Wikipèdia.

Ponteix es creat per d’occitans d’Alvèrnhe. De Lo Pontés aüra vilatge de la comuna Aidat.

Las explicacions son ben detalhaias aicí per exemple.

* De Gasconha:
Cadillac que la memòria recòrda los colons originaris de Cadillac, Michigan EUA, meme origina que per Cadillac de Quebèc, veire l’opinion precedenta, forma francizaia de Cadilhac.

Lourdes, forma francizaia de Lorda en Gasconha

Betbede coulée, forma francizaia de BèthVéder patronime occitan gascon

* De Gavotina:
Rastel probable la forma francizaia dal patronime occitan de Pierre_de_Rastel_de_Rocheblave o de l’aisina (e non de rat, coma o creson d’unos cercaires canadians)

Valence, de Valença una de las doas grandas ciutats de Gavotina

La Salette, Notre Dame de la Salette, forma francizaia de La Saleta, Nòstra Dòna de La Saleta dal luec en Gavotina, Dalfinat occitan. De notar la comuna en Quebèc Notre-Dame-de-la-Salette.
Es un toponime pron famós que se pòt retrobar d’aicí e d’ailí en Canada.

Bonne_Madone veire per l'umor Bonne Madone), de colons originaris de Dalfinat (occitan? < Bèla Madòna).

* Sensa indicacions:
Veillardville, de la familha Veillard, originaris de ‘Châteauneuf’ (toponime plus lèu occitan vs. Neufchâteau, Castèlnòu /Chasternòu... mas lo qual? < Velhard?)

La Porte cf. https://en.wikipedia.org/wiki/Laporte,_Saskatchewan probable forma francizaia dal patronime occitan La Pòrta.

La Roque forma francizaia de La Ròca, toponime e patronime occitan en Saskatchewan, varianta locala patronimica Larocque (patronime frequent en Saskatchewan)

Delmas, Tessier, Pambrun, Clavet de patronimes occitans

Dobtes: Coulée Tourond < Toron?, Cabana, Casavant < Casa avans?, Bourassa, Cluse Valley, clusa tèrme totplen emplegat en l’espaci occitan, Casa_Rio que fa pensar a una forma occitana gascona Casa (ar)riu, Oungre, Beynes, forma francizaia de Beinas en Gavotina o de la region parisenca cf. http://musee.histoiresk.ca/courier-n204-t1104.html

— Rius e isclas:

Seguin lake cf. http://www.tageo.com/index-e-ca-v-11-d-556498.htm, dal patronime occitan

Riou lake, forma francizaia dal nom comun e dal patronime riu

Laroque, de la ròca probable dal patronime occitan La Ròca

— Veire las personalitats al patronime occitan qu’an ajuat a colonizar Saskatchewan o Canada mai generalament coma Loís Josep de Montcalm, Hector Fabre, Louis-Pierre Gravel.

— Referéncias:

— Francophone land settlement in southwestern Saskatchewan: homestead choices of French speaking settlers in the Gravelbourg-Meyronne area

— Noms de lieux français en Saskatchewan

— Répertoire toponymique d’orgines et d’influence françaises en Saskatchewan

Tèxt inedich sus la colonizacion occitana dins l’oèst canadian

↧

La virada ecologica

September 17, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Lo paradòxe dau cercaire occitan de silenci

≪ Previous: Diaspòra occitana en l’oèst canadian 1: traças en Saskatchewan

«Res serà pas pus coma abans», arrestavan pas de bramar. E lo Guston ac cresiá: pendent l’acantonament aviam patit, e de patir, normalament, mena la sapiéncia.

Tanben foguèt susprés quand las crosièras, arrestadas pendent l’acantonament tornavan partir. D’unes s’èran trobats blocats a bòrd del batèu, ambe lo vírus que s’i escampilhava, sens poder davalar dins cap de pòrt. E ben, non, aquò aviá pas sufís per descorar lo monde, e tanlèu las autorizacions acordadas, tornavan partir!

E arribèt la calorassa. Rai, d’unes d’eles anavan cap la Groenlàndia, l’Islàndia, veire se la banquisa recuolava.

Mas un jorn, que lo nebot èra vengut dinnar, parlèron d’aquelas ostalariás flotantas que podián recebre dincas a 6600 passatgièrs. Avián gaitat amassa sus la tela lo truc d’aqueles vaissèls sus l’environament. Avián legit qu’aqueles bastiments consumissián entre 60 e 150 tonas de fiol cada jorn, e de fiol pesuc, gaireben de petròli brut, que conten tres mila còps mai de sofre que lo gasòl de las veituras, e que cada naviri a l’arrèst dins un pòrt polluís autan coma un milion de veituras...

— E ben diguèt lo Guston al nebot, se compreni ben, an plan rason de voler suprimir las veituras diesèl: aquò permetriá a las crosièras de contunhar, sens per autan aumentar la produccion de gazes a efècte de sèrva.

E li tornèt al Guston lo despart de la convèrsa:

— Mas digas, li contunhèt, en anant véser la banquisa recuolar, la fan recuolar encara mai! E se lo glaç que fond los interèssa, perqué van pas véser lo glacièr del Mont Blanc qu’es a s’afondrar, que per nosautres es mai prèp, e d’i anar mens costós per l’environament?

E lo Guston, en se bevent lo cafè concluguèt:

— Jo, qu’anavi far las crompas en bicicleta per estalviar la planeta, me tornarai préner la petroleta!

↧

Lo paradòxe dau cercaire occitan de silenci

September 19, 2020, 7:30 am

≫ Next: 10 d’octobre – Bastar l’ase pel cuol.

≪ Previous: La virada ecologica

D'una maniera un pauc estranha per un professor, tanben opinaire, tanben afogat per lo lengatge, jamai non m'a agradat de parlar, e lo bruch lo senti dempuei tostemps coma una agression. Nòstrei paraulas, sovent, son vuejas de sens, e sembla que nòstre monde conspire au çaganh: se convida a la television de gents pagadas per dire qué que siegue; totei sus lei rets sociaus se pensan compelits de donar amb tumulte son opinion sus totei lei subjèctes, en particular quand lei desconeisson. La societat de la subreinformacion nos ennègan de tèxtes, paraulas e tarabasts.

Pasmens, la lenga nòstra a un mot subrebèu: "desparlar". Rebat la consciéncia que parlar deu èsser un acte necite, que la lenga se deu senhorejar, que devèm trobar lei mots que cau. "Ren de tròp", çò disián lei grècs de l'Antiquitat.

Mai sovent desparlam, perque se parlam pas, existissèm pas, coma leis escolans dau fons de la classa que sabèm pas se nos escotan ò dòrmon. An de parlar, avèm de parlar, totei an de parlar.

Au contrari, vòli un monde de silenci, onte la paraula siegue rara, encargada de transmetre un pauc de sens. L'amor deuriá èsser, a mon vejaire, una paraula vertadiera e un gèst de bòn reconéisser, non lei miliers de vèrs uei illegibles de la poesia romantica. Me siáu desbarrassat de mon televisor, limiti mei contactes sus Internet e me teni a distància dei charraires. Voudriáu simplament poder escotar lo Monde a travèrs de son silenci.

Mai pas quin que siegue silenci. A mon entorn, lo silenci de la lenga occitana es pas un silenci. Es lo çaganh d'una lenga que l'a remplaçada sus sa tèrra.

Coma trobariáu la patz dau silenci au mitan dau tarabast dau bruch impausat?

Vòli que la lenga nòstra me torne son silenci.

↧

10 d’octobre – Bastar l’ase pel cuol.

September 19, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Manganas (XVIII)

≪ Previous: Lo paradòxe dau cercaire occitan de silenci

Aquí i es.

La novèla es pas encara tombada sus Jornalet mas aquò vendrà lèu. L’infò se passeja sus las rets socialas e Aquò d’Aquí l’a ja mencionada sus son siti internet:

I a manif lo 10 d’octobre per las lengas regionalas dins l’ensenhament public e etc.

Vesi ja puntejar en sòmi lo morre d’unes e d’unas. “Nos amasam totes a tal endrech e anam far lo passa-carrièra per èsser escotats! I cal anar!”

“— I CAL ANAR!”

“— A! A!” me risi. La nerviositat, sens cap de dobte. Lo lassitge.

...

Minuta parpalhons!

Pensatz que vau venir?! A! A! Non non!

I anarai segurament pas.

Benlèu pas.

Probablament pas!

Aquí i es! Es la tòca finala (perdonaretz ma deformacion professionala). Me sentissi pres per un con pel camp que soi censat defendre (un còp de mai?).

Una manif? Una de mai? VERTADIÈRAMENT?! VTD? Es aquò qu’es prepausat per salvar la nòstra situacion?

Macarèl mas cal èsser ...

CON!
TUCLE!
AVUGLE!
ÒRB!
SORD!
QUÈC!
PÈC!
INNOCENT!
SIMPLET!
NÈCI!
TOT CAUD SORTIT DE LA DARRIÈRA LAPINADA!
FARGAT A LA MAÇA!
COMA UNA BÈSTIA VESTIDA!
UN ASE BARDINAT!
FIN COMA UNA RASPA NÒVA!
PAS ENCARA PASSAT A LA 1G!
TALAMENT LIQUIDE DE LA COMPRENÈLA QUE S’ES ESCAMPADA DINS LO MOCADOR LO DARRIÈR COP QUE TE SIAS MOCAT!

... per veire pas que la manifestacion, ara, servís pas a res. Qu’es ni mai ni mens qu’una procession rituala (mortuària?) en omenatge als sovenirs de las annadas 20 (1920, pas 2020).

E quals nos mènan? Alfonsi? Aqueste deputat europenc, elegit sus un còp d’astre, perque los ecologistas faguèron una resulta mai gròssa que çò previst a la darrièra eleccion de l’UE – e que n’es pas a son primièr mandat inutile?! Molac? Un deputat de drecha centralista que nos a ja provat mantun còp qu’aviá pas cap de poder al dintre de sa familha politica?!

Soi aclapat de desespèr quand legissi las paraulas d’Alfonsi dins Aquò d’Aquí “Le simple déploiement d’une banderole entourée de quelques militants devant un lieu symbolique, ou une chaîne humaine comme la préparent les Basques, aura un effet important”. Òu puta! Lo tipe deu èsser un extraterrèstre ... O alara nos pren per un con.

Per ieu es clar, es la segonda afirmacion qu’es la mai bona al mens qu’aja aprés la politica a l’escòla dels pòrcs negres.

Aquesta manif servirà pas a res perque es tròp tard. Es finit. Es tot. I aviá 2 ans d’aicí l’annóncia de la refòrma en 2018 a la dintrada aquesta de setembre 2020 per obténer de causas. Lo monde se son bolegats (sustot los occitans en fach). Mas ara l’agénda d’aquesta afar politic es plegat.

La Refòrma Blanquer es en plaça, gaireben ja rodada e se tornarà pas en rè. Los professors e caps d’establiment an trobat lors marcas novèlas e tot lo monde es dintrat dins lo reng. Lo “licèu sens opcions” es confirmit. La plaça mendra per las lengas al licèu es confirmida. Los escolans se petaçan. Segurament patiràn mas es aital. L’occitan al licèu es acabat. Un EDS occitan seriá la solucion? I aurà jamai d’EDS Occitan, pas mai que çò que n’i a ara. Tecnicament es pas possible. La fonccionament de las opcions al licèu combinada al fonccionament de la refòrma o permetrà pas jamai (cal esperar lo còp d’astre!).

Los bretons, bascas e còrsas e compania, per los que nosautres occitans avèm de costuma tant d’admiracion e de respècte per çò que tòca a l’iniciativa per las lengas dichas regionalas se desvèlan de fach èsser plan mai pietadoses e desconnectat que çò que pensàvem. Se dison voler mobilisar al moment ont tot es ja finit. Pissi ara sens vergonha sus l’arrogància dels articles de Fabien Lecuyer dins Jornalet. Aquò fariá relativisar la pertinéncia de l’autò òdi permanent de l’occitanisme fin finala.

Dempuèi 2015-2016 las manifestacions se multiplican per tot lo país de França. Devenon de mai en violentas e dempuèi 15 ans devenon de mens en mens eficaças. L’inventi pas. Tot lo monde l’a remarcat. Aquelas remarcas valon tanben pel sistèma educatiu. Mas los que dirigisson las contestacions contunhan de voler d’insistir del meteis biais, en tot s’imaginar que se butam pro fòrt l’ase avançarà.

“Una simpla banderòla dins un luòc simbolic” aurà pas d’efècte. Vesi pas perqué un rector prendriá la risca de se far trucar suls dets en telefonant a Blanquer per l’entresenhar de l’afar. Blanquer a pas de rasons d’escotar qu’un que siá. L’a pas fach duscas aicí, perqué o fariá ara? LREM se trufa completament de las eleccions regionalas doncas aquestas auràn pas d’impacte sus la reivindicacion. L’inventi pas, es dins la premsa. I a pas besonh d’èsser fin coma l’ambre per comprene tot aquò.

Alara non. Refusi. Vendrai pas me brandir las pelhas a Montpelhièr. N’i a pron.

Aquesta manif de mai es una insulta. Una insulta a la nòstra intelligéncia. Joan Barceló escriu de longa que cal gardar la dignitat. Me desencusaretz mas aquí l’anam perdre tornamai a ensajar de lançar totas las fòrças contra una paret. Nos anam espotir e tornar a l’ostal moquets quora nos diràn qu’es l’ora de partir – coma per totas las manifs que se debanan cada setmana en fach.

Es pas dins mon caractèri d’abandonar. Es pas quicòm que corresponde a ma personalitat. Subretot quand i cresi. Que pensi que i a de potencial endacòm.

Mas ai tanben aprés que se deu pas menar una batèsta que se pòt pas ganhar. Que quand l’ase vòl pas avançar benlèu lo cal daissar de caire sul camin coma una mèrda, e s’arrestar pas. E quand lo borrièr a pas cap de tripa dins lo cervèl te dona una expression occitana: “Bastar l’ase pel cuol”.

M’arrèsti.

↧

Manganas (XVIII)

September 21, 2020, 6:00 pm

≫ Next: Tauromaquia e occitan

≪ Previous: 10 d’octobre – Bastar l’ase pel cuol.

Èra la sonada qu’esperava:

“Digatz!

— Adieu l’òme! Cossì vas?

— Adieu, Jefe! Atau-atau. E tu?

— Poiriá anar milhor. E la familha?

— Ben, ben: la femna es en vacanças amb los dròlles.

— E cossì va lo K.?

— Ben, çò’m sembla. Es çò que me diguèt un luòctenent.

— Poirà tornar lèu a Marbella? Sa virada en França es acabada e ara m’es de besonh aquì, sabes?

— Pel moment lo barri es clafit de cònhos: i a una enquista a prepaus d’una veitura raubada.

— Ta mission es de mantener aquel tipe d’afars luènh de Chicago.

— Digús sap pas çò que fasiá aquí: es la Mercò d’una celebritat... qu’a desaparegut! Se’n parla de’n pertot: a la tèle, sus Internet, dins los diaris... mas digús mençona pas lo quartièr.

— Urosament... Cal lèu trapar una solucion. Te torni sonar. Diga al K. de s’aprestar. A mai! “

Era la sonada que calià passar:

“ Digatz!

— Adieu Farid! Cossí vas?

— Adieu bòsso! Va plan e tu?

— Poiriá anar milhor. E la familha?

— Que pòt anar.

— E lo quartièr?

— Los cònhos demòran aquí de longa. Van veire lo monde un per un. Mas rassegura-te: traparan pas res.

— I a un problèma: cal exfiltrar lo K. e lèu. Lo cal sortir del barri sens que digús lo veja pas. Qual es al fial per el?

— I a pas que Karima, la logaira.

— La sòrre de Kenza, es aquò?

— Quiòc! Fasèm coma de costuma?

— Es a dire?

— Totes dos sortisson del barri en niqab fins al Lion Burger. Dintran e lo K. zo va tombar en cosina. Una veitura l’esperarà dins l’androna darrièr lo fast-food. Karima dintrarà a Chicago amb son repais... e un cosinièr jol niqab. Que tornarà aprèp al Lion Burger.

— Sembla rodat tot aquò. Apresta lo monde e farem aital tre que serà possible.”

Foguèt la sonada que crentava:

“ Digatz!

— Bòsso? I a un problèma.

— Mmm?

— Lo K. es pas pus aquí: ya se fue! “

↧