Un òme qu’aviá fòrça qualitats La desparicion de Bernat Molin (1948-2020) es un tèrratrémol. Voudriáu demostrar l’importància d’aqueu grand lingüista provençau per l’istòria de la cultura occitana. E oblidarem pas qu’èra tanben un matematician brilhant.
Coma òme, Bernat Molin laissa un sovenir tras que positiu ai gents que l’an conegut. Donava d’explicas claras e accessiblas ais aprenents au Cafè Provençau d’Ais. Ajudèt un brave nombre d’autors en religissent sei mauscrits abans l’impression. Sei relecturas èran menimosas e argumentadas, que vos i fasiá una òbra de daurier. Participava regularament ais animacions popularas de l’IEO coma, per exemple, la Dictada Occitana de Seteme dei Valons. Ofriguèt generosament una part de son temps liure, pendent quauqueis ans, per desvolopar, enriquir e melhorar lo contengut de la Wikipèdia occitana. Sostenguèt un molon de projèctes amb estrambòrd. Sostenguèt fa quauquei mes, amb d’autreis amics, l’idèa de reviudar la seccion occitana dau Comitat d’Afrairament Occitanocatalan (CAÒC).
Bernat Molin aviá un caractèr diplomatic qu’ajudava a far avançar lei projèctes. Sovent lo vegèri que resouviá de situacions complèxas amb una granda discrecion. De còps, son sens de la diplomacia anava fòrça luenh. Criticava en privat la manca de seriós e la manca d’escota dins lo Congrès Permanent e l’IEO nacionau; deplorava que lei publicacions d’aquelei dos organismes s’editèsson sens verificacions e que contenguèsson de modificacions arbitràrias de darriera minuta, qu’eu leis aviá pas manco validadas. Mai evitava d’o dire tròp fòrt e, sustot, se concentrava sus son trabalh personau.
Un article
d’Aquò d’Aquí vos donarà una idèa de l’emprenta morala prefonda que nos laissa. Leis occitanistas qu’an agut l’astre de lo conéisser li son reconeissents e se senton perduts sens eu.
Delà son occitanisme culturau, engatjat e popular, Bernat Molin a laissat una impression umana fòrta a d’autrei personas. Sa neboda, en nom de sa familha, a adreiçat a l’Assemblada Occitana aqueu testimoniatge esmovent:
“Sénher Molin èra un grand sénher, èra un oncle extraordinari, e èra un grand fraire que sa sòrre lo presava fòrça. Sa despartida es estada sobda e brutala.” La trajectòria de Bernat Molin en matematicas foguèt remarcabla, que reüssiguèt l’agregacion amb lo doctorat dins aquela disciplina. Ensenhèt lei matematicas dins diferents licèus d’Ais de Provença. Es dins aquesta vila que faguèt la màger part de sa carriera tot en essent originari de Vivarés.
Un grand lingüista occitan, basat en Provença e en Vivarés Sa trajectòria en lingüistica occitana es impressionanta e, ara, ne parli mai aicí.
Aviá una formacion de matematician, pas de lingüista, e aquò o me diguèt mai d’un còp. Pasmens totei leis especialistas de l’occitan lo reconeisson coma un
lingüista d’aut nivèu perque a fach sei pròvas. A fach l’esfòrç de se documentar e de se formar, a publicat d’òbras que son perfiechament conformas ai metòdes de la lingüistica. A pas publicat fòrça dins lei revistas academicas mai nos laissa d’òbras ben reconegudas. En particular:
— Grammaire provençale et cartes linguistiques, escricha en collaboracion amb Guiu Martin, editada a Ais de Provença en 1998, reeditada en 2007 per l’IEO-CRÈO Provença e per lo Comitat Sextian d’Estudis Occitans (una primiera version, ja en 1983, s’entitolava Grammaire du provençal rhodanien et maritime).
— Dictionnaire de base français-provençal / Diccionari de basa francés-provençau, escrich en collaboracion amb Elias Lèbre e Guiu Martin, editat a Ais de Provença en 1992 e reeditat en 2004 per l’IEO-CRÈO Provença.
— Grammaire occitane: le parler bas-vivarois de la région d’Aubenas, editada en 2005 per la seccion vivaresa de l’IEO.
I constatam la fidelitat absoluda de Bernat Molin a l’IEO. Aimava l’IEO coma organisme culturau popular, ne foguèt totjorn un aderent, chausiguèt sempre de seccions localas de l’IEO coma editors. Sauvèt una activitat scientifica de qualitat dins l’IEO (se saup que l’IEO a sofèrt d’una istòria caotica dins lo domeni scientific).
Vòli quichar sus un autre element important d’apreciacion. La gramatica provençala e lo diccionari provençau, Bernat Molin leis a preparats amb d’autreis autors que son Elias Lèbre (per lo diccionari) e Guiu Martin (per lo diccionari e la gramatica). Elias Lèbre teniá lo ròtle d’informator, èra un parlant natiu de l’occitan provençau, aviá un saber incomensurable sus l’usatge e ajudèt a verificar un grand nombre d’informacions. Guiu Martin èra geograf mai coneissiá fòrça ben, eu tanben, la realitat parlada de l’occitan provençau, e mai faguèt un gròs trabalh per l’ensenhar ais adultes.
Es pas question de minimizar lei ròtles importants d’Elias Lèbre e Guiu Martin. Mai pòdi testimoniar qu’es Bernat Molin que donèt a aquelei publicacions collectivas una granda rigor de presentacion, d’explica, de verificacion, de relectura e de respècte de la nòrma classica, en acòrdi amb Alibèrt, Lafont e Bèc.
I auriá dos o tres detalhs discutibles sus l’aplicacion de la nòrma, mai son pas nombrós. Bernat Molin trabalhèt dins un contèxt dificil e se preocupèt de far observar la nòrma; per còntra, son collèga Guiu Martin, eu, cediguèt de còps a l’antinormisme amb la famosa “grafia de Cucuron”. Çò que còmpta uei, mai que mai, es que leis informacions lexicalas e gramaticalas i restaràn amb una granda exactitud.
Per son trabalh remirable, Bernat Molin merita non solament lo títol de
lingüista, mai tanben, e pus precisament, merita lei títols de
lexicograf e de
gramatician.
Dins lo domeni de la
lexicografia —l’elaboracion scientifica d’un diccionari— Bernat Molin verificava
totei leis informacions, interrogava sens relambi lei locutors primaris e resseguissiá una gròssa quantitat de tèxts ancians e modèrnes. E mai sabiá far una analisi critica (non ostila) dei fònts d’informacion anterioras: coneissiá exactament lei qualitats e defauts dei vielhs diccionaris provençaus d’Avril, Achard, Onorat o Mistral...
Bernat Molin se concentrava sus la qualitat puslèu que sus la quantitat. Sei libres semblan pas espés, pesan pas coma leis obratges voluminós de Mistral o Copier, mai i trobam una rigor e una precision que d’autreis autors sabon pas fornir. Son diccionari francés-provençau, preparat amb Elias Lèbre e Guiu Martin, se basa per exemple sus lo lexic dau “francés fondamentau” de Georges Gougenheim, valent a dire, sus lei mots mai usuaus dau francés que complisson lei besonhs essenciaus de comunicacion de cada jorn. E aquelei mots francés essenciaus (en i apondent leis expressions) recebon totei de traduccions ultraverificadas vèrs l’occitan provençau. Ansin Bernat Molin, amb l’ajuda de sei collègas, a contribuit a donar una idèa dau lexic fondamentau de l’occitan per respòndre ai besonhs mai frequents de comunicacion. L’autre lingüista qu’a publicat un lexic fondamentau per l’occitan, amb una rigor equivalenta, es Aitor Carrera.
Donc, leis òbras de Bernat Molin despassan, de luenh, la qualitat mejana dei lexics e dei gramaticas d’aquestei darriers ans. Bernat Molin es pas lo solet bòn lingüista, n’i a d’autres de segur. Mai es un dei rars lingüistas que concentra tant de qualitat dins d’òbras tan concisas e tant accessiblas au grand public.
La vila d’Ais de Provença e tot lo país d’Occitània deuràn cultivar amb fiertat lo sovenir de Bernat Molin.
