Quantcast
Channel: Jornalet
Viewing all 3401 articles
Browse latest View live
↧

Otària

June 30, 2019, 6:00 pm
$
0
0
L’otària es un tipe de mamifèr marin que compren diferentas espècias. La trobam pas dins las mars d’Euròpa a l’estat natural. Es un animal exotic. Donc, per parlar de l’otària, es normal que las lengas europèas utilizen de mots de formacion relativament tardiva.
 
Los diccionaris occitans donan pas encara de forma establa.
 
Dins las lengas romanicas coneissèm un tipe comun que sa forma occitana normala seriá otària, nom femenin. En francés dison otarie, en catalan otària, en italian otạria... En espanhòl i a una forma masculina: otario...
 
Es un cultisme, un mot de formacion sabenta. Las lengas romanicas l’an creat de manièra convencionala a partir del grèc classic ōtária = ὠτάρια “aurelhas pichonas, aurelhetas”, al singular ōtárion = ὠτάριον “aurelha pichona, aurelheta”, qu’es un diminutiu de ōtós = ὠτός “aurelha”. A partir del grèc, trobam una forma adaptada en latin scientific: otạria. Aquel tipe es un neologisme qu’apareguèt tanben en 1810 en francés, dins lo registre scientific (otarie), abans de s’espandir a d’autras lengas romanicas.
 
Sus l’accentuacion de la forma occitana, per saber se cal dire otària amb l’accent tonic sus -tà-, o otaria* amb l’accent tonic sus -ri-, es preferible de gardar la primièra forma, otària, per fin que restem pròches del grèc, del latin scientific, del catalan e de l’italian. L’accentuacion de tipe francés, dins otarie, amb l’accent tonic sus -ri-, s’explica simplament per l’impossibilitat del francés de metre un accent tonic sus -ta-. Coma l’occitan a un accent tonic mobil, i a pas de rason que seguisca l’accentuacion limitada del francés.
↧
Search

Polski pozytywism: positivisme occitan?

July 1, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Lo positivisme polonés a la particularitat d’estar a l’encòp un periòde istoric e un movement literari.
 
Au nivèu istoric, lo periòde comencèc funèstament per la repression sagnosa de la susmauta dita “de genièr” de 1863. Cau díser que Polonha estoc dividida tres còps dens son istòria per sons vesins drin envadissents, (sense de jòc de mots), sia l’Empèri rus, Prússia (puèi Alemanha) e l’Empèri austro-hongrés. Après quate ensais de liberacion per la luta armada, la constatacion estoc hèita que lo rebomb de la des·hèita aluenhava encara mès lo pòble polonés de son esper de libertat.
 
Aqueste periòde seguiscoc lo deu Romantisme au quau s’opausèc un moment.
 
La navèra generacion decidiscoc doncas de cambiar de filosofia e de s’encaminar de cap a unas prioritats:
 
Abandonar la luta armada que causa mès de domaus a Polonha que non pas de beneficis.
 
Desvolopar Polonha deu punt de vista economic ende ahortir son estatut sus l’empont internacionau.
 
Botar l’accent sus l’educacion, sustot de cap aus mès desmonedats, ende milhorar lor nivèu de vida e hèr créisher atau lor consciéncia nacionala.
 
Integrar milhor las minoritats etnicas ende favorizar la tolerància e l’assimilacion.
 
Installar l’egalitat entre òmis e hemnas.
 
Parallèlament ad aquesta linha politica, una escòla literària se desvolopèc. L’òrde estoc balhat de prodúser lo mès qui’s posca de pròsa, au detriment de la poesia, considerada meslèu coma un element important deu Romantisme e podent pauc servir la causa deu positivisme.
 
L’autor màger d’aqueste periòde es sense de dobte Henryk Sienkiewicz (véser imatge). Deishèc una òbra de las impressionantas dambe romans coma l’enòrme Quo vadis, mes tanben Ogniem i meczem (Peu gladi e peu huec), o tanben Potop (Lo deluvi). Estoc lo purmèr autor polonés que receboc lo prèmi Nobel de literatura en 1905.
 
Coma nòste Frederic Mistral receboc, eth, lo medish prèmi l’annada d’abans, la transicion es aisida.
 
Los Poloneses, deus quaus la cultura e la quita existéncia coma pòble èran miaçadas, decidiscón doncas de prodúser òbras de totas ende que lor literatura posca vénguer de mau evitar.
 
Solide cau parlar la lenga purmèr, es evident. Mes se volèm sauvar la cultura, cau tanben se botar a escríver romans, novèlas, poèmas, minutinas, cançons, pèças de teatre, films, perqué pas opèras, e tot çò qu’es possible en art.
 
Se calèva cercar un eslogan, poderém díser: “la produccion ende la subervida”, l’enonciat pòt semblar drin angoishós, mes pausa clarament las dadas deu problèma. Diserém lavetz d’un biaish mès doç: “los calams contra lo desbromb”. A vòstes gredons, estilos, clavèrs d’ordenator! Tadadam!
 
Aquò pòt estar la leçon eretada deus positivistas poloneses.
 
 
 
↧
↧

Cronicas dei tèrras luenchas (19)

July 2, 2019, 6:00 pm
$
0
0
 
La mar luencha s’agitava cap a l’orizont de l’avenir mausegur. Aviam pres lo larg tre lei primieras lusors de l’auba magistrala que s’èra enauçada sus la còsta oèst dei tèrras luenchas. Lo batèu èra pas fòrça solid, mai l’aviam pas crompat ben car, e èran lei dos Dragons que m’acompanhavan ara qu’avián avançat la soma necessària. Èra donc gràcia aus fons de mon país que me lançave a la recèrca de Clemença. L’esperit plen d’espèr e lo regard perdut cap au fòrt que s’enauçava au mitan d’aqueleis islas, me podiáu pas empachar de pensar a ela, tot en m’avisant un pauc mai de la proposicion que m’èra estada facha per lei dos joinei Dragons.
 
La vela dau pichòt batèu de pescador s’estirava doçament au grat dei vents e nos a caugut mai d’una mieja ora per jónher lo pichòt pòrt situat en bas de la fortalesa. Quand siam enfin arribats, aviam amarrat lo batèu, e aviam montat lei lònguei marchas que menavan a l’intrada de la fortalesa. Cada pas efectuat sus aquelei pichòtas marchas, talhadas dirèctament dins la pèira dau rocàs que formava l’isla, èra una veritabla espròva. Darrier s’enauçava la vila d’Aubèrt, majestuosa e movementada. Despuei aquela vista, comprenguère l’importància de la vila, qu’èra la mai granda de totei lei tèrras luenchas e subretot comprenguère a quin ponch Aeria èra minuscula en comparason. A la cima de la vila, ansin coma la cima de la fortalesa qu’eriam a montar, se trobava lo drapèu d’Aubèrt que flotava fierament au dessús dei mars, coma se l’ensemble dominava totei lei tèrras luenchas.
 
Quand fogueriam enfin arribats au cap d’aqueleis escaliers, foguèt possible d’admirar de mai près l’enòrma poissança de fuòc d’aqueu pichòt país que menaçava lei empèris enfriunats de tota Euròpa. I aviá ailà d’immens canons, ai quatre cantons de l’impressionant bastiment de guèrra. Aqueleis armas impressionantas avián la capacitat de protegir lei islas a l’entorn, tota la vila fortificada d’Aubèrt e l’ensemble de la peninsula que s’estendiá au larg. Jamai un batèu de guèrra, e mai lo mai poderós dau mond, se seriá ausat aventurar a mens de quatre quilomètres d’aquela maquina de guèrra. Lo tot semblava de flotar au dessús de la mar, coma se l’ensemble èra solament un immens naviri de guèrra, retengut au larg per una immensa ancora pausada au fin fons deis aigas.
 
Tot en s’avançant cap a l’intrada, apercebère un joine garda que deviá, sensa ges de dobte, s’ocupar de la garda principala dau luòc. De segur, èra pas solet e quand foguère a sa portada, poguère veire darrier eu una desena d’autrei sordats. Sempre acompanhat dei dos Dragons comtadins, explicave alora la situacion au joine, que m’escotèt fòrça atentivament. Quand aguère evocat Clemença, en fasent sa descripcion, puei en precisant simplament qu’èra comtadina, son regard cambièt bruscament. Enaucèt un pauc mai lo cap e observèt mai lei dos Dragons qu’èran darrièr ieu, en s’atardant sus son unifòrme. Son regard s’illuminèt alora un pauc mai. Me demandèt de l’esperar quauqueis instants, e se n’anèt per delà la pòrta de la fortalesa.
 
Aviam esperat ailà mai d’una minuta, nòstrei regards intrigats se crosant de còps que i a, emplits d’una incompreneson certana. Puèi lo joine es aparegut tornarmai e nos a demandat se lo voliam lo seguir, per que nos menèsse a son oficier superior que nos voliá veire. Es çò qu’aviam fach e un còp de mai, avèm montat d’escaliers, e après èstre passats per mai d’un corredor e d’un escalièr, siam arribats dins un burèu quasi vuege, dins lo quau i aviá degun. Un còp de mai, lo joine sordat nos a demandat d’esperar, e es çò qu’avèm fach. Quauquei segondas après que lo joine sordat es partit, una pòrta au fons dau burèu s’es dobèrta e un grand òme en costum de sordat n’es sortit. A pres una cadiera au costat de la pòrta e l’a pausada en fàcia de nosautres, laissant solament un pichòt burèu nos separar, sus lo quau i aviá ren mai que quauquei papiers. L’òme semblava embestiat, comencèt per se presentar. Èra un oficier de l’armada d’Aubèrt, nos contèt d’en primier qu’èra occitan e qu’èra originari dei Cevenas. Tot en avisant leis unifòrmes dei Dragons que m’acompanhavan, expliquèt pereu que sa grand èra comtadina e qu’aviá sempre esprovat un certan respècte e una granda simpatia per aqueu país e son pòble. Puei ne venguèt ai fachs e contèt, d’un ton mai que geinat, çò que s’èra passat. Diguèt alora que Clemença èra estada levada per error, qu’èra estada confonduda amb una joineta eiretiera francesa, filha d’un ministre de l’estat francés, qu’auriá degut desembarcar a Aeria e qu’un comando d’Aubèrt èra cargat de capturar per efectuar de pressions sus lo ministre en question, e lo corrompre au servici de la causa d’Aubèrt. Malastrosament, èra Clemença qu’èra estada levada e lo truc d’aquel eveniment li aviá fach pèrdre coneissença tot lo long dau trajècte fins a aqueu fòrt onte s’èran avisats de son òrra error. Alora avián ofèrt una abitacion a la joineta femna coma una dotacion per compensar aquela inexcusabla confusion. Aviá alora exprimit son desir de tornar a Aeria per retrobar un joine qu’èra degun mai que ieu, e li avián prepausat una garda per l’acompanhar. Èra alora restada tres jorns a Aubèrt per se preparar au viatge e finalament èra partida sota l’escòrta de dos sordats d’Aubèrt, fasiá dos jorns. Malaürosament, ièr, un dei dos sordats èra tornat a Aubèrt a pè, portant sus eu leis estigmatas d’una ataca. D’efiech, lo convòi èra estat atacat per de bregands qu’avián laissat per mòrt un dei sordats e qu’aviá sequestrada la raubada Clemença un còp de mai. Lei bregands èran partits en direccion dau sud, e tre que n’aviá agut la nòva, l’oficièr aviá enviat deis òmes per perseguir lei raubaires e recuperar Clemença.
 
La nòva me rassegurèt tant coma m’esfraièt. D’efiech, aviáu retrobat la piada de Clemença e en mesme temps, m’avisiáu que corriá un grèu perilh. L’oficièr expliquèt que lei comtadins èran mai largament expausats ai raubaments, que lei bregands sabián que lo Comtat Venaicin èra un deis estats mai portats a pagar de rescats per recuperar de ciutadans. Un dei dos Dragons, que semblava d’aver de grandas coneissenças sus lei tèrras luenchas, expliquèt que lei raubaires de Clemença s’èran deguts tornar a Sèt Laus, qu’èra un repaire important de bregands, ont èran laissats, per çò que l’endrech aviá pauc d’interès.
 
Amb determinacion, explicave a l’oficièr l’importància per nosautres de retrobar Clemença au mai lèu, e nòstra impossibilitat de restar aquí, sensa agir, a esperar lo retorn deis òmes qu’aviá enviat. En retorn, nos prepausèt un plan d’accion per interceptar leis òmes qu’avián levat Clemença. D’efiech, nos prepausava de costejar la còsta per la mar, çò qu’èra fòrça mai rapida que per lei camins ennevats, e ansin de copar la progression dei bregands, que devián pas encara èstre arribats a Sèt Laus. Nos prepausèt de nos dotar d’un velier mai rapid ansin coma d’armas e d’esquipament.
 
Es aital qu’aviam acceptat sa proposicion e que nos siam preparats a partir dins la jornada.
 
 
 
 
 

 
 
↧

Circulacion

July 3, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Un amic tolosan venguèt un jorn me veire, en Contea. Lo recuperèro en veitura a la gara de Niça. E la primiera causa que trobèt estranh aicí, èra la circulacion. “Menar a la niçarda”, qu’apela aquò despí.
 
E es un cosin dal nòrd d’Occitània que m’o a fach remarcar sus los camins de Gavotina entre L’Escarea e Pelha. Nòstras vias son irregularas. Largas en planas, mas aicí las planas son quistas. Doncas, levat de gròsses axes subretot devèrs l’oèst e Niça e l’autovia, los camins son tòrts, estreches e penduts. E levat, astre, lo rapòrt qu’existe entre 1 km = 1 minutas coma en Camarga o en las planas d’Occitània, son impossiblas aicí. Es ce que fa la riquessa de la diversitat geografica amb las valaias, e la resisténcia montanhòla alpenca, lingüistica entre autres.
 
Nòstre espaci vivaroalpenc manten las -s de plural, las -l finalas, un exemple de tengüa lingüistica.
 
E quora volètz èstre per l’ora, es totjorn un pauc complicat se partètz just. Qu’un camion vos pòl tancar sus la via per de quilomètres. Los transpòrts en comun son complicats e rares. Un tram dins cada valaia, seria d’estudiar.
 
La pression urbana e doncas umana fa que los veïculs son numeroses de circular. Contrariament a d’escarts de las autas valaias, es quitament impossible de descargar tranquillament las compras sensa veire passar doas o tres veituras e benlèu destorbar un camion...
 
Far de velo es coratjós, quitament suïcidari. Paure escrivan Loís Nucera mòrt esquichat dal temps que fasia una escorregüa en velo.
 
Ja qu’en veitura, arriba sovent que la veitura pressaia de darrier vos borre e fague d’apels de fars. Vos poiria sautar sus en volant, o farian...
 
La mòto pressaia que raia la carroceria de la veitura que dobla sus la drecha e que se’n va quieta.
 
E pi i es ce que sonam amb enervament lo “permés” BMW, e la version ultima lo permés Ferrari. Un drech que se pilhan lors proprietaris per grasilhar un fuec tricolor, una prioritat a drecha, o encara un passatge pedon.
 
E en periòd toristic, multiplicatz lo temps per menar. Amb la calor, un regal. Cal s’escónder dals flusses importants e pensar de circular a l’invèrs dals moviments per manjar, anar a la plaja. Coma quora plòu amb las compras.
 
E la musica a fons coma de balords.
 
De guses que se tancan al mitan de la carriera sensa clinhotants, sensa un signe de la man. E que se’n van après, coma una flor. Mas se lor fasètz, sabo ren coma poirian reagir amb o sensa paciéncia?
 
Estressant de còups. Cal provar de far abstraccion, o subretot cal viure amb aquò.
 
Un amic que rotla en vespa mi ditz que cal èstre a l’agachon (“aware” en francés).
 
Subretot quora las asseguranças vos fan 50/50 per los accidents.
 
Pilhar lo volant, una espròva de cada jorn quitament.
 
Vivament la fin dal petròli (o de l’etanòl) alora.


abonar los amics de Jornalet
↧

Poder decidir qual sèm

July 5, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Suprèma traïson e immoralitat totala: cridariái, dins mon article de fa doas setmanas, a la reddicion del Bas Ador e a sa somission totala a las fòrças d'ocupacion bascas assedadas de nòstras tèrras e de nòstra sang! Nani, monsur; voliái simpletament reconéisser lo drech d'una populacion a decidir qual es. Es pas clar per totòm, e ne soi desconsolat: lo projècte occitanista, çò cresi, es un projècte de libertat. Victimas d'estats que nos an impausat lors lengas e lors mitologias nacionalas, perdèm quin que siá crèdit se volèm en retorn impausar a la gent çò que desiram que siá. Cossí cercar d'èsser liures s'oblidam d'integrar la nocion de libertat a nòstra volontat d'existir?

Pasmens, una evidéncia: es impossible de decidir qual sèm se n'avèm pas los mejans concrets. Per tant, revendiqui pas solament de decidir qual sèm, e de daissar decidir al mond qual son, mas de poder decidir qual sèm.

E ara qual contestariá lo fach que, precisament, podèm pas decidir qual sèm? Encara uèi, de libres escolars voldrián persuadir nòstres mainats que los trobadors e trobairises escrivián en francés ancian. Los escolans d'Occitània, s'an pas l'astre de seguir de corses de lenga nòstra, sabon pas res del país: cossí poirián decidir se son occitans? Cossí d'estatjants del Bas Ador s'identificarián a Gasconha e Occitània se degun lor a pas dich que l'occitan es lenga d'en lor e se las realitats administrativas e territorialas nòstras son mens claras que los dos Bascoats vesins? E ara que la lei de "l'Escòla de la Fisança" plaça de bandièras francesas e europèas dins cada sala de classa, quina libertat es autrejada a las generacions venentas de causir qual son?

Per ansin, per tal de poder qual sèm, es important que nos uniscam per exigir l'occitan obligatòri pertot en Occitània, almens coma iniciacion per començament, l'ensenhament de nòstra istòria locala segon d'autras amiras que París, Roma o Madrid, l'aprendissatge dels elements màgers de nòstra civilizacion e de nòstras culturas; valent a dire que nos fa mestièr una reparacion istorica de l'etnocidi que d'unes desiran de contunhar per que siá complet.

Sens saber qual sèm, cossí poiriam decidir çò que volèm èsser?

 
↧
↧

La langosta a la brasa (I)

July 6, 2019, 6:00 pm
$
0
0
I a pauc de causas de mai atractivas, a taula, qu’una bona langosta, s’es lo cas que n’i a cap. Maldespièch aver forma d’insècte es un animal magnific, plan polit, amb una coirassa de colors vivas e armoniosas que viran a un roge intens en èsser cosinat, tanben plan polida. E avèm totjorn dich que la cosina dintra pels uèlhs. En mai d’èsser visualament atractiva, la langosta decep pas tanpauc a l’ora de la manjar. Es de carn gostosa e tendra, leugièrament doça, perfumada, e ne conten fòrça, s’es gròssa. Fa salivar quand la vesèm sul plat.
 
La manièra ancestrala de la cosinar es sus las brasas, en cò nòstre e d’en pertot. Dins La taulejada dels savis, d’Atenèu de Naucratis, i a transcrich un tèxte de la comèdia d’Alèxis (385-275 a.C.) L’atencionada que i apareis l’orador e politic atenés Callimedon, escaisnommat Langosta, un personatge que, coma èra notòri alavetz dins tota la vila d’Atenas, èra apassionat per aquel crustacèu:
 
Es estat acordat demest los peissonièrs que erigiràn, al mercat del peis, una estatua en bronze a Callimedon, lo jorn de las Panatenèes. A la man drecha portarà una langosta a la brasa, e aiçò per far evident qu’es lo sol sosten de la profession, del temps que lo rèste de ciutadans ne son la roïna.
 
La primièra recèpta apareis dins receptari d’Apici De re coquinaria (sègle I) e, levat que l’assasonavan amb coriandre, es la meteissa que s’emplega en l’actualitat en cò nòstre, podiá pas èsser autrament per çò que l’art de còire a la brasa a pas cambiat brica dempuèi que s’inventèt:
 
Cossí se devon far las langostas rostides. Las langostas se devon dobrir coma se fa normalament, amb la siá coirassa, e las emplir de pebre e coriandre e las rostir atal. Quand se sequen, las asagas amb la salsa sus la grasilha, fins que sián plan rostidas. Servís-las.
 
A Josep Pla li agradava la cosina en general e, particularament, la cosina simpla e arcaïca de totjorn, la que se podiá far al canton, amb fuòc de lenha, sus las brasas. Visquèt una epòca que i aviá abondància de vida marina e, de langostas, n’aviá manjat fòrça, pendent qu’èra jove e pendent qu’èra grand (benlèu mai de jove), al Canadell[1] e a d’autres luòcs de la còsta. Puèi que tenben li agradavan tanben (sabi pas se tant coma a Monsen Callimedon), ne parlèt divèrses còps al long de la siá òbra; aquela citacion ven de El que hem menjat:
 
La langosta se deu manjar a la brasa, e aiçò es obligat de far se la langosta es fresca, viva e poissanta. Avèm ja dich qualques còps que la cosina del peis es plan anciana, e es natural qu’un dels primièrs movements dels pescadors aja consistit a botar las langostas sus las brasas vegetalas. Las combinasons son estadas òbra de la cultura e, doncas, fòrça mai tardivas. La langosta viva, a la brasa, presenta la prodigiosa particularitat del grasilhat de la coirassa, que difond una odor meravilhosa, intensa, marina, leugièrament agra e d’un sabor —sens iperbòla— sensacionala. Aquel perfum, amassa amb la qualitat de las clòscas de la siá carn, a un interès extraordinari e una sabor remarcabla. Los aliments a la brasa, la langosta a la brasa, nos menan tornar a la cosina anciana, a la cosina dirècta e naturala, qu’en definitiva es la que nos causa mai d’impression a nosautres, pauras gents sofisticadas.
 
N’aviá manjat, mai que mai, amb la familha e los amics, mas la langosta a la brasa, en mai de plat de pescadors, es un plat pròpri, tanben, de taulejadas importantas, e per la prima del 1934 li’n serviguèron una en cò de Francesc Cambó[2], ont i aviá coma convidat principal lo filosòf Hermann Graf Keyserling. Pla, qu’èra arribat amb pauca puntualitat al convit, descriu dins Retrats de passaport çò que i vegèt:
 
Lo comte de Keyserling, invitat d’onor. Lo famós filosòf, vestit amb una redingòta, a al davant una magnifica langosta facha a la brasa e a costat un ferrat amb una botelha de vin de Champanha francés al fresc. Lo sieu bust gigantesc ocupa la taula, e los autres invitats —uèch o deu— semblan mai pichons. Quitament la langosta qu’a sul plat sembla mai gròssa que la dels autres.
 
Direm fin finala qu’es un plat universal, conegut d’en pertot dels Païses Catalans e d’Occitània, malgrat que, segur, i a d’endreches ont totjorn se n’an agantat, paucas o fòrça, e d’autes ont son una espècia fòrça escassa, per dire pas desconeguda.
 
 
 
 
 
 
[1] Plaja del Canadell, a Calella de Palafrugell.
[2] Francesc Cambó i Batlle (1876 - 1947) politic catalan conservador, fondator e dirigent de la Lliga Regionalista, e ministre dins divèrses govèrns espanhòls
↧

Buòu marin, vedèl marin, fòca

July 7, 2019, 6:00 pm
$
0
0
A la demanda de qualques legeires, presenti uèi los noms possibles del buòu marin o vedèl marin o
o fòca monge de la Mediterranèa, que fa partida de l’eiretatge zoologic d’Occitània. E mai parli aicí de la fòca comuna e de la fòca grisa, d’autras espècias de nòstre país. Evòqui tanben las fòcas coma tèrme generic.
 
 
Una question ecologica urgenta
 
Conven de se preocupar primièr de la dimension ecologica. Las fòcas son de mamifèrs marins que comprenon un vintenat d’espècias diferentas.
 
Las espècias de fòcas presentas en Occitàna son tres.
 
— Lo buòu marin o lo vedèl marin o la fòca monge de la Mediterranèa viviá tradicionalament près de las còstas mediterranèas d’Occitània. Son domeni total compreniá fins al començament del sègle 20 la Mar Negra, tota la Mar Mediterranèa e las còstas atlanticas que van de Mauritània a Madèira. Ara son domeni demenís e l’espècia es fòrça menaçada. En latin scientific li dison Monachus monachus.
 
— La fòca comuna, se fa veire dins lo Golf de Gasconha, près de las còstas atlanticas d’Occitània. Son domeni va del Golf de Gasconha fins a l’Euròpa del Nòrd, fins en Groenlàndia e fins a las còstas atlanticas de l’America del Nòrd; tanben se retròba long de las còstas del Pacific Nòrd, de Califòrnia a Hokkaido. Es una espècia que los umans la destorban mas es pas en perilh d’extincion. En latin scientific li dison Phoca vitulina.
 
— La fòca grisa es rara en Occitània mas se pòt apercebre de còps dins lo Golf de Gasconha. Son domeni pus tradicional es lo nòrd d’Euròpa e lo nòrd-èst d’America. Es pas en perilh d’extincion. En latin scientific li dison Halichoerus grypus.
 
La màger part de las espècias de fòcas vivon dins de mars polaras o relativament frescas, près de las còstas.
 
I a solament tres espècias de fòcas que vivon dins de mars caudas, tanben près de las còstas, e que pòrtan lo nom convencional e internacional de fòcas monge.
 
— Lo buòu marin o lo vedèl marin o la fòca monge de la Mediterranèa, espècia ja presentada çai sus, en perilh grèu d’extincion.
 
— La fòca monge d’Hawaii, tanben en perilh grèu d’extincion.
 
— La fòca monge de la Cariba, que despareguèt dramaticament dins los ans 1950.
 
Fòrça colònias de buòus marins an desparegut, en particular a las Illas d’Ieras dempuèi 1935 e a las Calancas de Marselha vèrs 1945. S’es apercebut qualques individús rars fins en 2010 près de las còstas de Ligúria, pas luènh d’Occitània. I a encara de colònias ben observablas près de Grècia e del Sahara Occidental entretant.
 
Los efectius del buòu marin baissan lèu-lèu e la diversitat genetica de l’espècia s’es reducha de manièra preocupanta. Es donc urgent de lo protegir en prenent de mesuras radicalas.
 
 
La question lingüistica
 
Ara vejam l’aspècte lingüistic, fòrça mens important que l’aspècte ecologic.
 
L’usatge occitan tradicional coneis almens dos tipes lexicals que son ben atestats dempuèi l’Edat Mejana: d’un caire la fòca (nom femenin) e d’autre caire lo vedèl marin o buòu marin (locucions nominalas masculinas). Es fòrt possible que i aja d’autres mots dins nòstra tradicion, pretendi pas de los aver trobats totes.
 
Dins l’usatge medieval e dins l’usatge popular modèrne, los occitanofòns fan pas de distincion clara entre las tres espècias de fòcas d’Occitània. L’usatge popular, en occitan coma dins totas las lengas, fa de distincions que se basan sus l’observacion empirica dels animals, sus lor aspècte, sus lor comportament mas pas sus la classificacion scientifica de las espècias.
 
Donc, dins l’usatge popular, es possible que fòca, vedèl marin e buòu marin sián aperaquí sinonims e que s’apliquen a de fòcas de totas menas.
 
 
Lo tipe fòca
 
Lo tipe lexical la fòca (nom femenin) es un cultisme, un mot de formacion sabenta, que ven dirèctament del latin phoca (nom femenin), que ven el meteis del grèc phṓkē = φώκη (nom femenin).
 
En grèc ancian aquel tipe lexical designa la sola espècia de fòca que los grècs ancians podián veire regularament: èra evidentament lo buòu marin o vedèl marin o fòca monge de la Mediterranèa (Monachus monachus). Aquò se precisa ben dins lo diccionari de referéncia del grèc ancian, lo Liddell-Scott-Jones.  
 
En occitan medieval, trobam una atestacion del tipe la fòca (notat exactament ‘focca’), tre lo sègle 14, dins l’Elucidari de las proprietats de totas res naturals. En occitan actual se confirma aquela forma dins lo diccionari de Mistral e dins lo FEW (8:393).
 
Lo mot francés correspondent, phoque, es atestat pus tard, a partir del sègle 16; foguèt masculin o femenin al començament, es vengut sempre masculin en francés actual.
 
Uèi, dins un grand nombre de lengas, lo tipe lexical fòca a cessat de se limitar a l’espècia del buòu marin e designa un ensemble d’espècias similaras del Mond entièr. L’occitan, dins los registres scientifics e convencionals, deuriá seguir aquel usatge internacional.
 
 
Los tipes vedèl marin e buòu marin
 
Los tipes lexicals vedèl marin e buòu marin evòcan qualque semblança amb un vedèl o un buòu dins las representacions popularas. Son de formacions tipicas de las lengas romanicas. Se tròban per exemple en occitan (buòu marin, vedèl marin), en catalan (vedell marí), en italian estandard (vitello marino), en italian dialectal (bove marino...), en francés (veau marin) e en latin eclesiastic (vitulus marinus)... En occitan actual se confirma aquelas formas dins lo diccionari de Mistral e dins lo FEW (14:545b + nòta 6 p. 550a, 1:446b).
 
Las atestacions en occitan dels tipes vedèl marin e buòu marin semblan de se trobar mai del costat de la Mediterranèa que de l’Atlantic. Donc l’usatge de vedèl marin e buòu marin, saique, s’aplicariá mai que mai a l’espècia tipica de la Mediterranèa. Mas cal pas èsser categoric, l’analisi menimosa de las fonts en gascon nos poirá ofrir de revelacions interessantas del costat atlantic.
 
Remarca — Lo tipe vedèl marin coneis de còps una variacion susprenenta, vièlh marin, que se tròba atestada en occitan ancian dins lo Pichon Talamus, mas tanben en catalan estandard modèrne (vell marí) e en italian arcaïc (vecchio marino)... Cossí s’explica l’oscillacion estranha entre lo tipe vedèl marin e lo tipe vièlh marin? Sembla de venir de la confusion entre dos mots italians similars, e aquela confusion se seriá exportada en occitan ancian e en catalan. D’efièch, l’italian coneis dos mots semblables mas qu’an d’originas diferentas: d’un caire l’italian vècchio amb è dobèrta significia “vièlh”; d’autre caire l’italian vécchio amb é barrada significa “vedèl” e se limita a la locucion vécchio marino “vedèl marin”, que ven ela meteissa del latin vĭtŭlus marinus “vedèl marin” (vejatz lo diccionari Treccani e lo FEW 14:550 nòta 6). Sembla pas que se diga encara vièlh marin en occitan modèrne, mas o caldriá confirmar amb d’estudis mai fins.
 
 
Lo tipe fòca monge
 
Dins lo registre scientific e convencional, lo catalan utiliza los sinonims vell marí, vedell marí, foca monjo del Mediterrani e foca caputxina per designar l’espècia tipica de la Mediterranèa. En catalan caputxí ~ caputxina, en occitan capuchin ~ capuchina, evòca una categoria de monge o de monja.
 
Dins un fum d’autras lengas, de manièra convencionala, aquela espècia mediterranèa recep de tèrmes qu’evòcan tanben los monges. La comparason amb los monges vendriá del zoològ alsacian Johann Herrmann (1738-1800) perque las fòcas en question aurián de plecs de pèl, al còl, similars als plecs de pèl que tenon los monges a causa de lor abilhatge: l’imatge seriá passat en latin scientific dins lo tèrme Phoca monachus “fòca monge” (dison ara Monachus monachus).
 
Cresi qu’en occitan scientific podèm acceptar tres tèrmes per designar l’espècia de la Mediterranèa: buòu marin e vedèl marin (dos tipes d’origina populara) e tanben fòca monge de la Mediterranèa (tèrme convencional segon la tendéncia internacionala).
 
Dins la locucion convencionala fòca monge, lo mot monge es en aposicion e es invariable: la fòca monge, las fòcas monge. Se compren coma “la fòca que fa pensar a un monge”. Es ben aquel sens que dona lo zoològ Johann Herrmann dins lo tèrme latin Phoca monachus.
 
 
Los tipes fòca comuna e fòca grisa
 
Aparentament l’occitan popular manca d’expressions solidament atestadas per distinguir aquelas doas espècias. Gaireben totas las lengas vesinas utilizan de tèrmes convencionals que vòlon dire literalament fòca comuna e fòca grisa. Donc l’occitan pòt seguir aqueles modèls internacionals.
 
 
Resumit
 
Las formas occitanas que retendriam provisòriament, en esperant d’informacions mai completas venent de la zoologia e de la filologia, se resumirián aital dins aqueste tablèu.

 
tèrme generic en occitan nom d’espècia
en occitan		 nom d’espècia
en latin modèrne		 nom d’espècia
en anglés
fòca  
buòu marin
(niç. bòu marin)
(gasc. bueu marin)
 
=
 
vedèl marin
(prov. niç. lem. vedèu marin)
(gasc. vedèth marin)
 
=
 
fòca monge de la Mediterranèa
 		 Monachus monachus
(èx Phoca monachus)		 Mediterranean monk seal
 
fòca comuna
 		 Phoca vitulina  
common seal
=
harbour seal
 
 
fòca grisa
 		 Halichoerus grypus  
grey seal
 
 
 
↧

Universitat Occitana d’Estiu /Universitat Chovasha d’Estiu

July 8, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Aqueste còp soi tornat en Chovashia!
 
Chovashia es una republica de la part europenca de la federacion de Russia que’s tròba a 700 km a l’èst de Moscòu dens la region de la Vòlga mejana.
 
Sa populacion possedís un milion d’estatjants, la religion màger es lo cristianisme ortodòxe que remplacèc los ancians cultes animistas que suberviven totun dens uns rites encara practicats.
 
La lenga chovasha es de la familha de las lengas turcas, parladas d’Istambol estant dinc a China, mes es la branca mès esluenhada deu turc d’Anatolia.
 
Solide son estatut es fòrça mès bon que non pas lo de l’occitan, pr’amor qu’es co-oficiala dambe lo rus sus l’ensems de la republica, mes dempuèi dus ans una lèi navèra a rendut opcionau e non pas mès obligatòri l’ensenhament de las lengas de las republicas autonòmas suu territòri de la Federacion de Russia. Aquò vòu díser qu’i a cada còp mès estatjants de Chovashia que comprenguen pas lo chovash.
 
Nosautes qu’am l’universitat occitana d’estiu mes tanben l’escòla occitana d’estiu, eths qu’an una universitat que sembla fòrça nòstes eveniments. Se debana dempuèi dètz ans a "La Guèpia chovasha", en bòrd deu riu Sora, dens un vilatge de vacanças, au nòrd de la vila de Çĕмĕрле (Pron. Shëmërlé, e Шумерля en rus, ende’us que coneishon).
 
Lo programa es lo d’una universitat d’estiu, dambe sons corses de lenga, sas conferéncias (n’èi hèit una en esperanto sus l’occitan),  sons debats e sas animacions musicalas. Son paréisher comun dambe Lenga Viva es pro fòrta. Las problematicas abordadas son, solide, las medishas.
 
Es pr’amor d’aquò qu’estoc decidit de çò que las associacions qui òbran endeu chovash e las que òbran ende l’occitan se pòdon ajudar. Solide la distància es beròia, mes la collaboracion pòt desenbocar sus projèctes serioses.
 
Vam començar per un escambi de personas engatjadas dens la dehensa de la lenga, ende poder estudiar lo biaish deus uns e deus autes de tribalhar.
 
Los legedors deu Jornalet que son interessats per un viatge d’estudi (pensam màgerment a estudiants, mes shens que) son pregats de’s hèr conéisher. Vam començar per recéber chovashes a Tolosa e uns parçans, sens de desbrembar Catalonha nòrd e lo Bascoat.
 
Чипер! (chibèr), Sia adishatz en chovash
 
↧
Search

Occitans e economia (VII): Miquèu Pasha

July 10, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Marius Miquèu (Michel), còmte Miquèu de Pueiredond (Pierredon) escaisnomenat Miquèu PASHA a naissut en 1819 a Sant Nari e a defuntat a La Seina (La Sanha) en 1907 es un marin e òme d’afars provençau.
 
A installat e modernizat lei fars e balisas d’una granda part dei còstas de l’Empèri otoman.
 
Oficier de marina au servici dei batèus-pòstas desservant l’Orient Pròche, sa conoissença dei rotas maritimas li inspira un projet remarcat d’esclaratge dei còstas dei ribas de Mediterranèa orientala.
 
En 1855, lo Sultan lo nomena Director de l’administracion dei fars de l’Empèri otoman puèi obten en 1860 la concession, via la societat Collas et Michel, aguent per objèct la construccien e l’expleitacien dei fars “creats o de crear” dins l’Empèri otoman sota la denominacion Administracien generala dei Fars de l’Empèri otoman.
 
Mai d’una centena de fuecs son installats de la Mar negra fins a Mediterranèa e investisse dins la modernizacien dau pòrt de Constantinòple. En 1879, es guierdonat dau reng de Pasha. A alora la concessien dei cais de la Còrna d’Aur e crea en 1891 la Societat dei cais, dòcs e entrepaus de Constantinòple.
 
Sabèm pas se parlava occitan provençau. Mas es possible, subretot dins lo mitan dei marins, quora se conoisse l’usatge encara de la Lingua franca ambals occitanismes importants dintre.
 
En Provença, va modernizar son vilatge natau, Sant Nari e transfòrma La Seina en estacien balnària de mòda.
 
Devengut ric, se fa bastir un ostalàs que ne’n rèsta lo pargue ara.
 
 
 
 
Referenças:  
 
 


abonar los amics de Jornalet
 
↧
↧

Quin occitan estandard volèm? Crida solemna a la rason

July 12, 2019, 6:00 pm
$
0
0
"Otària" o "otaria"? "Organizaire" o "organizator"? "Fondador" o "fondator"? "Ibrida" o "ibrid(e)"? E mai "Occitània" o "Occitania"?

Aqueles dobtes ieu assagi coma corrector de Jornalet de los resòlver, en me concentrant suls principis del modèl de lenga que lo seguís nòstre mèdia occitan. Coma primièr corrector al sens cronologic, Domergue Sumien a ja facha una òbra remirabla, en agachant los melhors trabalhs anteriors, en establissent de critèris d'autenticitat, de coeréncias etimologica e morfologica, de comparason amb l'ensemble de las lengas romanicas en contacte o en relacion de proximitat amb la lenga nòstra; tanben en seguissent una tradicion de codificacion (Alibèrt, Pèire Bèc, Robèrt Lafont, Patric Sauzet e lo Conselh de la Lenga Occitana) sens oblidar l'òbra lexicografica encara preciosa de Frederic Mistral.

Per malastre (mas sabi que ja d'unes respostaràn "per astre"), de lingüistas e de collègas occitanistas que ne contèsti pas brica la bona fe seguisson d'autres critèris, e prepausan, e de còps quitament impausan ansin d'autras causidas. Consequéncia de tot aquò? Qui vòl aprene la lenga nòstra risca de se fòraviar. O vivi amb mos escolans quand me vesi obligat de lor explicar perqué tala forma me pareis melhora qu'una autra: capisson pas totjorn lo perqué, voldrián una lenga mai establa; son joves mas vòlon pas pèrdre de temps, qu'an plan entendut que la lenga es a córrer contra lo temps que la poiriá escafar.

Per tant, fau una crida solemna a l'unitat e a la rason: arrestem de nos contradire e metam-nos a l'òbra tornarmai ensems. Seriam venguts bauges de non comprene pas que l'occitan s'amerita melhor que nòstras vanas controvèrsias? S'es un jòc, vesèm pas qu'es perilhós? Se jòga pas pus quand se tracta d'empachar la mòrt de la lenga: totes l'aimam e la volèm viva, non?

Ieu contunharai de far mon trabalh de corrector, fàcia a mos dobtes, de còps que i a, mas nos demandi quicòm: joguem pas amb lo fuòc quand la lenga occitana es ja a cremar.

Se los guaranís o an pogut far, perqué los occitans ne seriam incapables?



↧

L’occitan estandard viu aicí e ara (I)

July 14, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Avís — Leis articles que parlan de l’occitan estandard revelhan de discussions excessivament passionalas dins lei comentaris. Contunharai de ne parlar coma que siá, e tranquillament. Aquelei que me legisson sens prejutjat sabon ben que l’occitan estandard es necessari per retrobar un usatge massís de la lenga. Sabon qu’un occitan estandard pluricentric, amb d’adaptacions regionalas moderadas, èra ja la via dessenhada per lei grands mèstres de l’occitanisme coma Robèrt Lafont e Pèire Bèc.
 

Grafia classica, nòrma classica, occitan estandard: de convencions en tres cercles concentrics:
 
Es evident que i a un occitan estandard, e un sol. Es aqueu que l’an elaborat progressivament Loís Alibèrt, Pèire Bèc, Robèrt Lafont e lo CLO.
 
I a tres cercles concentrics de convencions que van vèrs l’occitan estandard.
 
1. Lo cercle mai larg es la grafia classica de l’occitan. Es un usatge vielh de mai de mila ans, qu’emergiguèt vèrs 950 amb l’occitan escrich, en coneissent certanei fluctuacions inevitablas dins l’istòria.
 
2. Un cercle pus precís es la nòrma classica de l’occitan.
 
— La nòrma classica es una version codificada de la grafia classica, amb una ortografia pus exacta e amb quauquei principis clars de restauracion dei mots e dei formas gramaticalas.
 
— La nòrma classica permet de s’exprimir en occitan estandard o ben en occitan locau (fòra estandard).
 
— La nòrma classica s’apieja sus lo blòc Alibèrt-Bèc-Lafont-CLO. Nasquèt en 1935 a partir de la Gramatica occitana d’Alibèrt.
 
3. Lo cercle mai precís de totei es l’occitan estandard.
 
— L’occitan estandard es un tipe d’occitan encara pus precís dins la selecion dei formas.
 
— L’occitan estandard es un tipe d’occitan pus complet, amb un enriquiment en cors per fin d’ocupar de foncions novèlas de comunicacion.
 
— L’occitan estandard s’apieja tanben sus lo blòc Alibèrt-Bèc-Lafont-CLO. Pèire Bèc n’a formalizat lei principis essenciaus dempuei 1972 dins l’article “Per una dinamica novèla de la lenga de referéncia: dialectalitat de basa e diasistèma occitan” (Annaus de l’IEO).
 
— L’occitan estandard a vocacion d’èsser pluricentric, amb de dialèctes estandardizats e coordenats: es una causa que l’an totjorn vouguda Alibèrt, Bèc, Lafont e lo CLO.
 
— L’occitan estandard es ben avançat, mai pas encara sufisentament complet. Lei diferents dialèctes estandardizats son a d’estadis diferents d’acabament.
 
 
La realitat massissa, concreta e verificabla de l’occitan estandard
 
Un brave nombre d’autors, d’ensenhaires e de mèdias, coma Jornalet, utilizan cada jorn l’occitan estandard. Un còrpus de revistas pus ancianas an ja desvolopat l’occitan estandard dempuei lo mitan dau sègle 20 (Actualitat Occitana, Viure, Amiras, la Revista Occitana...). D’escrivans d’aut nivèu an illustrat l’occitan estandard coma aisina d’expression en literatura (Pèire Bèc, Robèrt Lafont amb sei seguidors en Provença, Joan Bodon e ben d'autres).
 
L’occitan estandard es ben una realitat, es una partida fòrça importanta de l’usatge (e mai s’es pas tot l’usatge). Negar l’existéncia d’aquel usatge es una forma d’isolament cognitiu.
 

Cau pas confondre occitan estandard e antinormisme
 
Es una error manifèsta d’afirmar que “i auriá un estandard per cada estandardizaire”: aquela afirmacion a pas lo mendre sens. Per definicion, una acomolacion d’usatges individualistas e divergents constituís pas un “estandard”, ni un ensemble d’“estandards”.
 
Mai, per astre, lo contrari existís tanben: podèm constatar pereu que i a d’usatges convergents, animats per la volontat comuna de certanei gents seriosas que vòlon far emergir un estandard. 
 
Òm pòt pas metre sus lo meteis nivèu:
 
— D’un caire, la nòrma classica e l’occitan estandard, que se basan sus un còrpus solid d’òbras coerentas e coordenadas (Alibèrt-Bèc-Lafont-CLO).
 
— E, d’autre caire, l’antinormisme (lei personas que vòlon desfar aquela nòrma classica per satisfar sei vanitats personalas, sens comprene leis enjòcs sociolingüistics; e mai se d’unei que i a pretendon far un “estandard”, la realitat es que demolisson sustot l’estandard preexistent e la nòrma preexistenta, donc crèan pas d’estandard).
 
D’organismes recents coma l’Acadèmia Occitana, lo Congrès Permanent e l’Institut d’Estudis Aranés sabon pas far la distincion fondamentala entre lei doas causas que veni d’expausar. Recebon de “normistas” e d’“antinormistas”. Donc aquelei organismes sabon pas difusar una nòrma coerenta ni un occitan estandard.

(de seguir)

 
↧

Un Monde sens de Beatles

July 15, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Films, n’èi vists una palancada e mès qu’aquò. Benlèu tròp. A mon edat, au cap d’un moment, atz l’impression de véser lo medish film, que sabètz lèu com se va acabar. Compti quitament pas los films americans, qu’es lo sol país d’aver una escòla d’escenaristas qu’aprenguen doncas las medishas causas peus medishes professors.
 
Utilizan los medishes utisses ende provocar emocions en çò de l’espectator. Rapòrts pairs/dròlles, bontat de l’eròi, maishantèr deu marrit de servici, dangèr evitat au darrèr moment, etc ...
 
Èi mès anar mès dificultats ende “entrar” dins un film e’m deishar enganar volontàriament peus efèits cinematografics que cau acceptar ende gostar au plaser de l’istòria prepausada. Me hèi vièlh, benlèu ...
 
Mes per aquesta passa, soi cadut sus una òbra de l’originalitat de las granas. S’apèra Yesterday deu realizator britanic Dany Boyle (lo hilh de la Susan?), l’escenàrio es signat Richard Curtis (lo hilh de Tony?). Aquò me pòt ahortir dens mon idèa que lo cinèma britanic es un deus milhors deu monde.
 
L’istòria d’aqueste film es complètament hòla, e pas besonh d’essajar de soscar s’es cresibla o pas: ac es pas brica tot simplament.
 
S’ètz ahuecats deus Beatles, (non pas amators, mes incondicionaus), solide un bèth dia vos ètz demandatz: “Com seré lo monde, los Beatles avossen pas existit?”
 
Es atau que l’escenarista a imaginat aquesta istòria caluca: un joen cantaire pòp de soca paquistanesa, après un accident de bicicleta, se deishuda dens un monde, aparentament lo medish que non pas avant, levat que los Beatles i an pas existit. Los que coneishen pas de memòria a l’encòp “With”, “Rubber soul”, “Sergeant Pepper”, “Let it be”, e lo live a Hamborg pòdon pas comprènguer. Mes endeus autes, lo plaser es gran.
 
Nòste joen cantaire va doncas vénguer coneishut en tot “compausar” pichonetas cançons coma “I saw her standing there”, “Eleanor Rigby” o “The long and winding road”, arren qu’aquò.
 
Lo sòl problèma es que, per la fin, l’intriga de la debuta es drin deishada de costat end’una istòria d’amor fòrça fòrça mès convencionala.
 
Aquò rai, lo film es un plaser vertadièr, especialament endeus incondicionaus deus Quate Gojats dens lo Vent.
 
 


 
 

 
↧

De Rocavion a Clarmont au Mondiau dau Japon

July 16, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Un pessuc d’istòri... a la naissença dau tornei dei “Four Nations”, lo Board avié chausit leis espacis lenguistics per crear leis equipas: englés, galés, gaelic d’Escoça, gaelic d’Irlanda. D’aquèu temps, aquelei four nations eron dins un solet estat.
 
Ailàs, quora lo Board a convidat la França per lei “Five Nations”, a pas considerat que lei país de lenga d’Òc (ente lo rugbi èra fòrça mai espandit) si meritavon una equipa nacionala a l’egau d’Escòcia, Galas (Cymru), Irlanda. Venguet puei Itàlia per lei “Six Nations”.
 
Ansin en setèmbre, leis Occitans de Rocavion faràn lo tifo per l’Itàlia e aquelei de Clarmont per la França.
 
A Roma e a París avem de monde que fan lei fierts tre que leis equipas nacionalas fan de belugas. Bastava d’ausir lei jornalistas lo jorn de la victòri de França au mondiau de foot en 18.
 
Mai en 2019, au Japon, Italians e Francés si duvràn tenir chuto, estènt que sensa una intervencien chanuda de la “Boana Maire”, leis uns e leis autrei s’arrestaràn a la fin dei partidas de pola.
 
Dins la pola B, leis Italians jugaràn contra la Nòva Zelanda e Sudafrica, ren qu’aquò! Sabèm que li aurà que dos qualificats. Urosament ganharàn contra la modèsta Namibia per començar lo dimenche 22 de setembre, faràn pas fani.
 
Dins la pola C, lei Francés sauràn tre lo 21 contra leis Argentins se pòdon esperar jugar lei 1/4 de finala. Leis Inglés faràn promièrs de la pola, probable.
 
Si podèm demandar perqué siam renduts a faire tapissarié contra les anglosassons dei dos emisfèris.
 
En Itàlia, lo rugbi resta un “pichon” esport luenh darnier lo calcio. En mai d’aquò, lei melhors jugaires italians son estats sampalhats dins lei melhors clubs d’Euròpa, coma Parisse au Stade Français, Castrogiovanni au RC Tolon...
 
En França, lei melhors jugaires  mondiaus venon coma de moscas sus lo mèu per ramassar lei melhoras pagas dau monde e lei joines jugaires locaus lei regardon jugar assetats sus lei banquets deis estadis. Leis clubs amators de Fédérale 1 (tresena divisien), elei tanben crompon de Blacks, de Sudafs, d’Argentins, de Romanés, de Georgians... e d’Italians.
 
Convendrié de limitar lo nombre de forestiers per cada club, arranjarié tanben lei país d’origina dei dichs forestiers. Lei melhors Georgians juegon totei foara Georgia. Aquò bessai si farà avans lo Mondiau 2023.
 
Mai ara ne’n siam au Mondiau 2019; si faudrà levar d’ora per si tancar davant sa telé. Au Japon, emperi dau Solèu Levant, lo solèu a 7 oras d’avança e nautrei aurem bessai quauqueis assais de retard.
 
 
 
 

 
↧
↧

E jo qu’accèpti

July 16, 2019, 6:00 pm
$
0
0

Eth sentiment m’apetitís. Que pensi ara fotografia deth Dimenge de Rameus de 1999, damb ma mair joena e en tot arrir deth temps que jo gigoti era pauma, tot innocent, damb es mèns cosins. Aquera fotografia tan preciosa ei sauvada en ua caisha d’estam en humarau coma s'amaguèsse eth secrèt dera joenessa eternau. En quines vacances que sigue auem passat de hèr 34 fòtos en una pellicula a lançar 2000 fòtos en un terminau mobil, coma era sopa de tomata que s'apilòte en limandes infinides, arrés les vò e toti les aborrissen. Era setmana passada anè a ua des melhores hèstes d’anniversaris des darrèri ans, e arrés prenec sonque ua fotografia. Era gent desbrembe es hilats sociaus enes moments que reauments ei erosa. Non confien qu'es fòtos prenudes damb eth telefòn les sauven eth secrèt dera joenessa eternau.

 

Es fotografies sauven era preséncia, jamès plus era esséncia. Un selfie, ua “pose”. Tan mès soent en solitari qu'en grop. Non ei vertat. Ei un simulacre. Ei coma mos vedem quan i soscam, çò que jo projècti ei çò que tu projectaràs en jo. Inventam era vertat enes fòtos que hèm pr'amor que ja èm embarrassats, ja non mostram aquera espontaneïtat que viuerà entà tostemp. Mès non cau. Es mobils an ua auta manèra de panar-mos era anma.

 

Per Internet ja cor un aute jo, un hantauma damb toti es mèns clics e toti es mèns likes, tanben un aute o dilhèu eth madeish damb tot çò que diden de jo, damb toti es insults qu'an dirigit ara mia persona en convèrses privades per Facebook.

 

Aqueri hantaumes an tostemp existit. Se neurissen des prejutjats e des rivalitats, ei era ombra de tu madeish en ua auta persona. Se’n ditz “egregori”, “Gregòri” entàs amics, e se hè fòrt damb era energia mentau qu'arremasse de toti es que i pensen e òc, a vida pròpria. Com quan vèsses mèrda ena mar e tota finís ena madeisha isla. Quan penses tanben enlordes.

 

Internet les materialize, as Gregòris, aqueres preséncies der inconscient. Seram entièraments responsables de çò que digam e çò que pensam, pr'amor que tostemp i a quauquarrés que mos escote. Google ei un des Gregòris mès importants, responsable de plan d’auti Gregòris e pensades hugitiues. Non auem pensat qu’entà que Google Home arrespone li cau escotar abans.

 

En vint-e-quate ores, es mies convèrses e es sues repliques seràn reprodusides en petiti sismografs hèti de membranes de carbon. E provocarè tèrratrems damb es mies pensades en aire. E ja cap de pensada non poderà cap èster retirada o esmendada, tot serà definitiu. Tot aquerò serà chucat per ua broma de tempèsta numerica damb frases literaus sorgides dera mia boca. Ja non poderè amagar-me ath darrèr d'un pseudonim, pr'amor qu'Internet me senhalarà as mèns companhs e ara mia familha entà qu'açò non passe, pr'amor que partejarà era mia bugada mès lorda damb era mia agenda de contactes, en escambi d'arren, en escambi de partejar mès donades mies qu'arriben eth doble de luenh en opcions publicitàries. E jo qu’accèpti.



↧

Occitans e economia (VIII): Antòni Clòt dich Clòt-Bei

July 18, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Los contactes entre los marselheses e las ribas sud de Mediterranea son particularament relevaias amb Egipta. De comerçants marselheses son installats a Alexandria, tre l’epòca grega.
 
Après existiràn ce que seràn sonats de fondègues, de comerciants occitans en Egipta.
 
Mai tardi, d’unos devenon celèbres coma l’arquitecta Venture de Paradis, l’arquitecta Coste.
 
Anam nos atardar mai especialament sus un, Antòni Clòt que serà dich mai tardi Clòt-Bei.
 
Se naisse a Grenòble, es perqué son paire i es militar mas es provençal de familha. Adolescent, descuèrbe la medecina en cò d’un amic de son paire, lo doctor Sapey, ancian medecin militar a Brinhòla. E en lo 1812, se rende a Marselha e deven aprendís en cò d’un barbier.
 
Estudiant en medecina, deven oficier de santat dal Pòrt en lo 1817. Doctor en Medecina totjorn en tèrra occitana, a Montpelhier en lo 1820, deven amic dal professor Lallemand. Cirurgian, Clòt ensenha la cirurgia e l’anatomia a Marselha e deven un famós ensenhant dintre los ospitals de la vila coma la Vielha Caritat. Mespresat per la borguesia locala, demissiona en lo 1822 e duèrbe un cabinet privat que conoisse lèu lo succès. En 1825 parte per Egipta. Lo mercant marselhés Florenç Tourneau es mandatat a Marselha per l’Oali d’Egipta Moamed Ali per recrutar d’oficiers instructors e de medecins.
 
D’aquel temps, Egipta es luenh de las brilhantas realizacions medicalas dal monde musulman medieval. Clòt se laissa de temps per carcular. Accepta sota doas condicions que seràn notaias dins un contracte: cumularà las foncions de Medecin e Cap Cirurgian, e tanben, conservarà lo liure exercici de sa religion, crestian catolic, quinas que sigon las circonstàncias (sovenir de las razzias arabomusulmanas sus las còstas occitanas? devia se dobtar qu’un romi restava sovent un dimi e que cal se protegir de discriminacions, pressions e malparaias coma conoissèron los crestians -eslaus de Bosnia, albaneses, armenians...- dins lo concrèt dals empèris otomans o musulmans).
 
Crea alora lo Conselh de Santat, pi mete en plaça los servicis de Santat militara sus lo modèl francés. Arriba de sonhar Moamed Ali d’una diarrèa e deven primier lo medecin privat de l’Oali, mas son amic personal.
 
Dins l’ospital Abo Zabal qu’a creat -lo mai grand ospital de l’Orient mean-, fonda la primiera escòla de Medecina en tèrra araboislamica per perméter a tèrm als egipcians de gerir de per els los espitals e non de los rénder dependents de las poténcias estrangieras. Los corses, faches per de medecins francofònes e italianofònes son donats en arabe gràcias a d’interprètas, Clòt mostrant un respèct dals egipcians gaire costumier d’aquel temps.
 
Malgrat la sieu prudéncia, de religioses musulmans van li èstre ostiles sus la question de la disseccion, interdicha per l’islam d’aquel temps. Ambal sosten de Moamed Ali, lo problèma es contornat en se servir de cadabres d’esclaus non musulmans.
 
Coma la sieu devisa l’indica “Fidèl entre los infidèls”, Moamed Ali li acòrda excepcionalament lo títol de Bei, sensa conversion a la religion musulmana. De respècte quora un vos respècta (domatge que sigue excepcional).
 
De retorn a Marselha, esposa en 1840 Charlotte Gavoty, filha d’un ric negociant. Pareisse lo sieu libre “Aperçu général sur l’Égypte”. En 1848, Moamed Ali abdica per son enfant Ibraïm que va morir lèu. Son nebot Abbas Hilmi succède e es oposat a toat modernizacion dal país. Suprima las institucions mesas en plaça per son paigrand. Clòt dèu tornar a Marselha. Abbas assessinat, Moamed Saïd sòna Clòt que tòrna al Caire en novembre dal 1854 per tornar Inspector general de la Santat. En lo 1858, tòrna definitivament a Marselha.
 
Defuntarà dintre la sieu bastia de Santa Marta en lo 1868.
 
Devengut nòble, elegit en lo 1860 a l’Acadèmia de Marselha, colleccionaire d’antiquitats famós (una part es al Musèu dal Lovres de París), cubèrt de glòria e medalhat, aguent rescontrat los òlis de l’estat fins al rei Louis Philippe, aquel occitan a jugat un ròtle important dins las relacions francoegipcianas.
 
 
 
Referéncias:
 
— https://journals.openedition.org/sabix/1097
— http://horizons-d-aton.over-blog.fr/article-18094545.html
— http://culture.marseille.fr/actualites/l-egypte-au-coeur-de-la-derniere-revue-marseille
 
 
 
 
↧
Search

Quin occitan estandard volèm? Per un diccionari general de la lenga occitana

July 19, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Cèrtas, m'esperavi (per malastre) a fòrça reaccions portadas a mon article de la setmana passada. Qual disiá que l'occitan estandard a pas jamai existit e serviriá pas a res (ni mai per la premsa, los editors, ni los ensenhaires?), qual vesiá la menaça de l'imperialisme lengadocian (ieu ai sempre aparat un occitan pluricentric coma una evidéncia), qual me voliá impausar sas causidas dins la lenga emplegada dins Jornalet (contunharai de seguir lo modèl de lenga de nòstre e vòstre jornal, per respècte envèrs la politica editoriala), e mentre qu'un afortissiá "soi la nòrma", un autre li respondiá "la nòrma soi ieu". Avançam pauc, e aquò es la consequéncia vesidoira de la crisi prigonda de l'occitanisme que s'eterniza, e indirèctament de l'epòca que l'Institut d'Estudis Occitans renoncièt a èsser l'equivalent nòstre de l'Institut d'Estudis Catalans.

Mentretant, l'estudiant novelari de la lenga nòstra sauprà pas se cal escriure en lengadocian "aprene" (aplicacion Vèrb'Òc del CPLO) o "apréner" (conjugador de l'Academia Occitana), mas "apréner" reünirà los gascons, segon aqueles dos sits. Pasmens, lo lexic de lemosin del CPLO sembla de preferir "apréner": es lo signe que l'infinitiu s'escriurà aital pertot?  Autre exemple de dobtes possibles: la  6a persona de l'imperfach del subjontiu serà "floriguèsson" segon Vèrb'Òc, mas lo Conjugador ditz "floriguèssen".

Soi conscient dels arguments dels unes e dels autres, mas ieu demandi, i insistissi, la coesion dels especialistas de la lenga. Al fons, sabèm que fòrça critèris per fixar la nòrma son arbitraris, mas se pòdon justificar per mai d'una rason que de còps se contradison entre elas. "Ibrida" a per el l'etimologia latina e l'atestacion mistralenca, mas "ibrid(e)" se pòt explicar per una volontat de sarrar la lenga nòstra de sas sòrres o cosinas romanicas. Qual decidirà? Non pas una persona isolada, e mai saberuda, ni un grop de qualques unes, malgrat de bonas intencions, mas l'usatge e lo consens; se i a volontat de trabalhar ensems, coma desespèri pas qu'aquò siá tornarmai possible un jorn. A l'usatge e al consens, apondriái una tresena exigéncia: lo respècte de las òbras anterioras, per tal que, se la nòrma evoluís coma evoluís per tota lenga, aquò se faga pas pel plaser capriciós de contradire d'autres sabents mas per necessitat.

Aquela volontat que vòli comuna se poiriá bensai concretizar per una òbra collectiva, e prepausi que se redigisca ensems un diccionari general de la lenga occitana. Ja ausissi qualques unes a me dire que n'i a un, lo de l'Academia Occitana. Me grèva pasmens de los decebre: non es pas un diccionari general de la lenga occitana. Li reconeissi de grandas qualitats (las datas de las primièras atestacions dels mots, de citacions, una volontat d'ordenar los camps semantics), mas contràriament als grands exemples catalans que ne poiriam inspirar, lo diccionari de l'Institut d'Estudis Catalans, d'un caire, o lo Diccionari català-valencià-balear, d'autre caire, las definicions i son en francés e non pas en lenga nòstra. Tanben, l'objècte descrich es pas "la lenga occitana" mas una proposicion normativa de basa lengadociana. La realitat pluricentrica de l'occitan i apareis pas, çò que fariá pensar (involontàriament) que l'occitan vertadièr es aquela proposicion d'estandard de basa lengadociana, non pas las autras modalitats; me resumissi: concebi pas de diccionari general de la lenga occitana sens pluricentrisme, sens respècte de la diversitat de l'occitan qu'es la meteissa lenga (per nosautres) a Vielha, Lemòtges, Marselha o Niça, per exemple. Aquò empachariá pas, de tot segur, la necessària seleccion de las formas mai usualas, mai convergentas, mai diasistematicas, per evitar una selva de mots en contradiccion amb de tòcas normativas.

A l'òbra!

↧

La langosta a la brasa (e II)

July 20, 2019, 6:00 pm
$
0
0
En Catalonha, totun, i a la costuma de far a la brasa lo ligombau, tanben nommat lambran, lormand o normand; en catalan “llamàntol”, tanben nommat “llongant” o “llobregant”, un animalet fòrça semblable per la sabor e las qualitats a la langosta. D’unes diràn quitament qu’es melhor. A Pla li agradava e lo considerava superior dins totes los senses a la langosta, coma ditz dins Darrers escrits:
 
Lo succès dels peisses de coirassa es notòriament visible: langostas, cambaròts, arganèls, etc... Los chaluts ne pescan cada jorn. La langosta africana a mai de color que la del país. Dins aquel panorama, lo “llongant” —dins d’autres luòcs “llobregant”— passa davant totes los autres, e mon vejaire es infinidament superior. Animal prodigiós, se presenta amb una vanitat absoluta. La coirassa es d’un roge esplendid.
 
E dins El que hem menjat daissèt escrich que la melhora manièra de l’aprestar es a la brasa:
 
Generalament, lo sòlon servir bolhit. Es una error completa. La manièra mai normala e corrècta de lo servir es a la brasa —coma avèm ja dich en parlant de la langosta. Mas far un ligombau a la brasa es pas tan simple, en causa del sieu volum. Cossí que siá, los crustacèus se devon far a la brasa —jamai sus la placa—, non sonque perque aquesta es la manièra de donar a la siá carn totas las qualitats qu’a, mas perque lo grasilhat de la siá coirassa contribuís d’una manièra decisiva a exaltar lo gost de la siá substància. Aquela odor dobrís la talent e s’arriba d’obténer d’aquela manièra de qualitats de nauta categoria. Vaquí un plan modèst conselh qu’ieu gausariái donar, per çò qu’es de totes los crustacèus —tant los pichons (cambaròtas, etc.) coma la d’un volum superior. Lo ligombau, en realitat, a una carn infinitament superiora a la de la langosta— es fòrça mai closcada e dirècta.
 
La manièra de lo còire, e de lo presentar, es la meteissa que la de la langosta, plan segur.
 
 
Langosta a la brasa
 
Ingredients (per 4 racions): 2 langostas d’aperaquí 800g caduna, pebre, òli d’oliva e sal.
 
Preparacion: d’en primièr farem un fuòc de lenha e, mentretant, talharem las langostas pel mièg (dins la longar) e ne tirarem la saqueta que i a al cap e lo budèl negre que i a empegat e qu’arriba fins a la coa. Quand i aurà solament las brasas, pas gaire vivas, salarem e pebrarem las langostas, las asaigarem amb qualques gotas d’òli e las botarem sus las grasilhas, amb la coirassa sus la partida del dejós. En seguida, metrem las grasilhas sus las brasas e o daissarem còire per espaci de dètz o quinze minutas, fins que la carn se faga blanca. Las revirarem alavetz e las daissarem còire per l’autre costat, uèch o dètz minutas (lo temps depend de la grossor de l’animal e de la vivacitat de las brasas). De quora en quora, las asaigarem amb d’òli, mas pas gaire perque se pòt enflamar e cremariá la langosta (d’unes, en luòga de las asaigar, las onchan amb una pluma o un pincèl). Quand seràn cuèchas, las trairem, las botarem sus un plat, las asaigarem d’òli (se cal) e las portarem a taula.
 
Variantas: d’unes començan a las grasilhar per la partida talhada dejós. Per qualque luòc enfarinan la part talhada, abans de la botar sus las brasas. En Catalonha, d’unes las assasonan amb una vinagreta. En Catalonha e a Menòrca d’unes las asigan amb un rajolat de brandi; d’autres las assasonan amb de maionesa (a Menòrca, quand conten de maionesa, d’unes apondon a la salsa un ponhat de taperas o los uòus de l’animal, se ne portava). En Rosselhon d’unes apondon a l’assasonament qualque brin de ferigola. En Empordan d’unes las asaigan amb qualques gotas de chuc de citron. A la Selva d’unes las asaigan amb un rajolat de vin rance. A Menòrca n’i a d’unes que, a taula, i daissan caire per dessús un chapladís d’alh e juolverd. A l’Alguer los fan un trauc al cap per que creben pas, las meton entièras sus las brasas, las cobrisson de cendre e, en acabant, las lavan amb d’aiga de mar; la costuma es de perfumar las brasas en cremant qualque rameta d’èrba de catarri (Helichrysum stoechas), nommada “mançanella” per ailà. En Occitània, d’unes càmbian l’òli per de burre fondut. En Bas Lengadòc, d’unes las asaigan amb un rajolat d’armanhac. En Provença, d’unes las assasonan, a taula, amb de fuèlhas de baselic, picadas al mortièr e barrejadas amb un rajolat d’òli. Dins lo Comtat de Niça d’unes las assasonan, a taula, amb una salsa aprestada amb los chucs de l’animal, un rajolat de conhac e un bocin de burre, tot cuèch e remenat sens relambi per espaci d’un parelh de minutas, a fuòc fòrça doç.
 
En Catalonha, d’unes aprèstan, de la meteissa manièra, lo ligombau.
 
 
D'autras denominacions catalanas
 
— Langosta a la brasa: “llagosta al caliu” (Menòrca). “Llagosta a la brasa” es una denominacion que s’emplega dins los Païses Catalans.
 
— LIGOMBAU/LAMBRAN/LORMAND/NORMAND a la brasa: “llobregant a la brasa” (litoral de la Catalonha Vièlha), “llongant a la brasa” (Empordan). Llamàntol a la brasa es una denominacion que s’emplega pertot en Catalonha, levat d’Empordan e de la Selva.
 
 
 
 


abonar los amics de Jornalet



 
↧
↧

L’occitan estandard viu aicí e ara (II)

July 21, 2019, 6:00 pm
$
0
0
L’estandard pluricentric: sa relacion amb lei dialèctes e lei parlars locaus
 
Lei lingüistas sabèm que i a ges de varietat lingüistica superiora ni inferiora. Totei lei lengas dau Mond, totei lei dialèctes e totei lei parlars son de sistèmas valids.

Es ansin en particular dins nòstre país. Totei lei parlars locaus de l’occitan son valables e interessants, de Borbonés a la Vau d'Aran e deis Aups a l’Atlantic.
 
Lei lingüistas recomandam la descobèrta e l’estudi dei parlars locaus cada còp que lei gents o desiran e cada còp que lei condicions tecnicas o rendon encara possible.
 
Se lei parlars locaus reculan uei, reculan pas a causa de l’occitan estandard mai a causa dei tres lengas dominantas que son lo francés, l’italian e l’espanhòu.
 
Desvolopar l’occitan estandard es pas una tissa imaginada còntra lei parlars occitans locaus. L’occitan estandard es un projècte destinat:
 
— A resistir au francés, a l’italian e a l’espanhòu.
 
— A reconquerir lei foncions de comunicacion au profiech de l’occitan.
 
— A donar a l’occitan de ponchs de referéncia solids per retrobar d’usatges gramaticaus solids, accessibles e difusables au pus grand nombre de gents.
 
L’occitan estandard e l’occitan locau son pas enemics, pòdon foncionar dins de situacions diferentas.
 
Tecnicament, es impossible de reconquerir de foncions de comunicacion au profiech de nòstra lenga occitana se comptam unicament amb lei milierats de parlars locaus. Es materialament impossible d’organizar, per totei lei parlars locaus, d’ensenhaments complets, de diccionaris complets, de gramaticas completas, de metòdes complets, de desvolopaments terminologics e estilistics complets. Se pòt pas far dins ges de lenga dau Mond, e evidentament se pòt pas far en occitan. Totei lei personas realistas o reconeisson.
 
Mai aumens, l’occitan estandard, en essent pluricentric, deu permetre un desvolopament equitable entre sèt grands dialèctes: auvernhat, gascon, lemosin, niçard,[¹] provençau, vivaroaupenc e lengadocian. Lo lengadocian, dialècte intermediari, es una mena de “delegat de classa” que jòga lo ròtle d’occitan generau dins certanei cas, mai sens remplaçar leis autrei dialèctes. Se podèm organizar un desvolopament ambiciós de l’occitan estandard en i integrant sèt dialèctes estandardizats, egaus en valor, solidaris e coordenats, alora aurem sauvat una dimension importanta de la lenga.
 
 
Cronologia deis eveniments dempuei un sègle
 
Una remembrança deis eveniments, replaçats dins l’òrdre cronologic, es indispensabla per comprene çò que se passa. De causas e de consequéncias se son encadenadas deis ans 1910 fins ais ans 2010. Repreni d’elements ja explicats dins la primiera partida de l’article, mai ara leis ordeni dins lo temps.
 
1. La grafia classica de l’occitan foncionava de l’Edat Mejana fins au començament dau sègle 20 coma un ensemble de convencions mai o mens flotantas. Una grafia classica sens nòrma tròp fixa podiá sufire per lei besonhs de l’Edat Mejana. Per còntra, dins lo mond contemporanèu, tota lenga eficaça a de besonh d’una nòrma pus precisa.
 
2. Au començament dau sègle 20, de 1913 enlà, Pompeu Fabra fixèt la nòrma dau catalan, lenga bessona de l’occitan. Sa nòrma recebèt lo sosten de l’Institut d’Estudis Catalans (IÈC) e s’estabilizèt rapidament dins l’ensemble dei País Catalans. Lei catalans an una consciéncia mai fòrta de sa dignitat lingüistica que non pas leis occitans.
 
3. En seguissent l’exemple de Pompeu Fabra, Loís Alibèrt prepausèt una nòrma fixa per la grafia classica de l’occitan, en 1935, amb sa Gramatica occitana. Son trabalh foguèt adoptat per l’Institut d’Estudis Occitans (IEO), fondat en 1945.
 
4. Lei lingüistas Robèrt Lafont e Pèire Bèc editèron diferents obratges normatius dins leis ans 1950, 60 e 70 per completar e precisar la nòrma classica d’Alibèrt. O faguèron sovent en coordinacion amb l’IEO. Aqueu vam correspondiá a un periòde de dinamisme de l’occitanisme: lo Temps Dos segon Lafont. Lafont creèt lei fondamentas dau provençau estandard e Bèc elaborèt lei basas dau gascon estandard —o faguèron tant en literatura coma en lingüistica—. E en parallèl Lafont e Bèc encoratgèron una emergéncia deis autrei dialèctes estandardizats. Pensèron tot aquò dins lo quadre comun d’un occitan estandard pluricentric. Donc, pretendre qu’un lengadocian unic seriá impausat, aquò es una messòrga evidenta.
 
5. La crisi de l’occitanisme de la fin deis ans 1970 e deis ans 1980 favorizèt l’antinormisme. Lo quite Institut d’Estudis Occitans cessèt de garentir seriosament la nòrma a partir de 1975.
 
6. La novèla dinamica de l’occitanisme deis ans 1990-2000 —lo Temps Tres segon Lafont— favorizèt un grand nombre d’avançadas per la lenga. Favorizèt la creacion dau Conseu de la Lenga Occitana (CLO) que prepausèt, entre 1997 e 2007, de solucions per metre fin au desòrdre deis antinòrmas.
 
— Lo CLO chausiguèt de restablir la nòrma fixada per Alibèrt, Bèc e Lafont en i apondent solament quauquei precisions.
 
— Bèc e Lafont foguèron de membres actius dau CLO.
 
— Dins tota l’istòria de la lenga, lo CLO es sol organisme de codificacion qu’aja trabalhat segon de critèris scientifics garentits, en essent dirigit per de lingüistas competents.
 
7. La novèla crisi de l’occitanisme, evidenta dins leis ans 2010, ja se preparava en 2007 quand lo CLO cessèt de foncionar a causa dei pressions exterioras venent de la direccion l’IEO. Efectivament, lo president de l’IEO pendent leis ans 2000, Dàvid Grosclaude, pretendiá remplaçar lo CLO per una “Acadèmia Occitana” (vejatz: Dàvid Grosclaude, 2002, “Per la creacion d’ua «Academia occitana»”, Occitans, nº105, p. 13-14).
 
— Après 2007, lo CLO publiquèt pas mai e intrèt en sòm forçat.
 
— Dempuei 2008, aumens 3 “acadèmias” concurrentas assajan de remplaçar lo CLO. Son l’Acadèmia Occitana, lo Congrès Permanent e l’Institut d’Estudis Aranés. Ai ja explicat dins un article precedent de Jornalet, e mai dins una publicacion scientifica de l’AIEO, que lei tres “acadèmias” novèlas son incapablas de fornir una nòrma accessibla. Fan de publicacions contradictòrias, son pas contrarotladas per de lingüistas.
 
— Es verai que i a de lingüistas reputats dins leis tres “acadèmias” novèlas, mai i tenon pas lo poder, contraròtlan pas lei publicacions, ne pòdon pas garentir la qualitat.
 
 
Uei, ont es la nòrma classica?
 
Dins aquestei circonstàncias confusas deis ans 2010, evidentament, la sola nòrma reala, encara en estat de foncionar, es la nòrma istorica e continua d’Alibèrt, de Lafont, de Bèc e dau CLO.
 
Leis “acadèmias” ulterioras au CLO aumentan lei rompeduras, lo dobte, la confusion e la divergéncia; crèan pas de nòrma, crèan pas d’estandard.
 
 
Pròvas bibliograficas
 
 
a. Exemples d’òbras importantas sus la nòrma classica e sus l’occitan estandard
 
Pretendre que i auriá pas de publicacions per estudiar l’occitan estandard e la nòrma classica (nòrma Alibèrt-CLO), es una negacion de la realitat. Es una forma d’isolament cognitiu.

L’occitan estandard e la nòrma classica se son difusats amb de publicacions qualitosas, largament conegudas, e mai se certanei detalhs rèstan de clarificar. Lo trabalh de basa es ja disponible.
 
BÈC Pèire (1959) = BEC Pierre, “Petite nomenclature morphologique du gascon”, Toulouse: Institut d’Études Occitanes ♦♦♦ Document pionier per la difusion de la nòrma classica en gascon e per la prefiguracion dau gascon estandard.
 
BÈC Pèire (1972), “Per una dinamica novèla de la lenga de referéncia: dialectalitat de basa e diasistèma occitan”, Annales de l’Institut d’Études Occitanes, 4e série, tome II, nº6 — reedicion dins: BÈC Pèire (2002) = BEC Pierre, Per un país…: écrits sur la langue et la littérature occitanes modernes, Poitiers: Institut d’Études Occitanes de la Vienne: 351-369 ♦♦♦ Un article fondamentau que teoriza clarament l’occitan estandard en acòrdi amb la lingüistica contemporanèa.
 
BÈC Pèire (1973) = BEC Pierre, Manuel pratique d’occitan moderne, coll. Connaissance des langues, Paris: Picard ♦♦♦ Excellenta guida universitària de l’occitan ont s’esbòssa certanei dialèctes estandardizats (lengadocian, gascon, lemosin e provençau).
 
CARRERA Aitor (2011), L’occità: gramàtica i diccionari bàsics, occità referencial i aranès, coll. Garona Estudis, Lleida: Pagès ♦♦♦ Bèla presentacion de l’occitan estandard generau e dau gascon aranés, adobada de maniera sinoptica, en acòrdi amb la nòrma classica. I a un esfòrç remarcable per sintetizar lo lexic de basa.
 
CARRERA Aitor (s.d.), Element bàsics de llengua occitana, s.l.: Generalitat de Catalunya-Secretaria de Política Lingüística [en linha: http://llengua.gencat.cat/permalink/bd3c58fe-5382-11e4-8f3f-000c29cdf219] ♦♦♦ Bèla gramatica de l’occitan estandard generau, benlèu una dei pus concisas e pus dirèctament accessiblas au grand public, uei lo jorn.
 
CHATBÈRT Ramon (1983), Questions de lenga, Valderiès: Vent Terral + Albi: Seccion de Tarn de l’Institut d’Estudis Occitans ♦♦♦ Colleccion d’articles que precisan la gramatica de l’occitan estandard generau.
 
CHATBÈRT Ramon (1992), Estudis gramaticals de lenga occitana, s.l.: Publication de la revue Òc ♦♦♦ Colleccion d’articles que precisan la gramatica de l’occitan estandard generau.
 
CONSELH DE LA LENGA OCCITANA (2007) (SUMIEN Domergue ed.), Preconizacions del Conselh de la Lenga Occitana, s.l.: Lingüistica Occitana / Gianni Vacca ♦♦♦ Sintèsi dei trabalhs dau CLO per refortir e clarificar la nòrma classica. Aqueste trabalh dona d’indicas practicas tant per l’occitan estandard coma per lei parlars fòra estandard. L’introduccion reafortís lo principi d’un occitan estandard pluricentric.
 
FULHET Joan (2008), L’occitan de viva votz, metòde de prononciacion de l’occitan lengadocian, Tolosa: IEO 31 ♦♦♦ Guida importanta per mestrejar la fonetica de l’occitan estandard generau.
 
GONFROY Gerard (1975), Dictionnaire normatif limousin-français, Tulle: Lemouzi ♦♦♦ Obratge important per la difusion de la grafia classica en lemosin e per la prefiguracion dau lemosin estandard.
 
GRANIÈR Sèrgi (1978), Petite grammaire de l’occitan, Villeneuve-sur-Lot: Escòla Occitana d’Estiu ♦♦♦ Presentacion practica e engatjada de l’occitan estandard generau.
 
JORNÒT Joan (1969) = JOURNOT Jean, Elements de gramatica occitana, Toulouse: Institut d’Études Occitanes ♦♦♦ Presentacion sinoptica e rapida de l’occitan estandard generau e dau provençau estandard.
 
KREMNITZ Georg (1974), Versuche zur Kodifizierung des Okzitanischen seit dem 19. Jh. und ihre Annahme durch die Sprecher, coll. Tübinger Beiträge zur Linguistik, Tübingen: Narr ♦♦♦ Trabalh fondamentau per comprene la codificacion de l’occitan dins una vision sociolingüistica e istorica.
 
LAFONT Robèrt (1951), Phonétique et graphie du provençal: essai d’adaptation de la réforme linguistique occitane aux parlers de Provence, Toulouse: Institut d’Études Occitanes ♦♦♦ Obratge pionier dins la difusion de la nòrma classica en provençau, niçard e vivaroalpenc. Es redigit en provençau estandard.
 
LAFONT Robèrt (1967), La phrase occitane: essai d’analyse systématique, Paris: Presses universitaires de France ♦♦♦ Sintèsi fondamentala sus la sintaxi. Se basa sus d’exemples dei varietats non estandards e de l’occitan estandard en construccion.
 
LAFONT Robèrt (1971), L’ortografia occitana, sos principis, Montpelhier: Universitat de Montpelhièr 3-Centre d’estudis occitans ♦♦♦ Guida practica per comprene l’ortografia classica dins l’ensemble dels dialèctes. Dona d’indicas per privilegiar lei formas estandards, sens leis impausar. Es redigida en occitan estandard generau.
 
LAFONT Robèrt (1972), L’ortografia occitana, lo provençau, Montpelhier: Universitat de Montpelhier 3-Centre d’estudis occitans ♦♦♦ Guida practica per comprene l’ortografia classica en provençau, niçard e vivaroaupenc. Dona d’indicas per privilegiar lei formas estandards, sens leis impausar. Es redigida en provençau estandard.
 
LAFONT Robèrt (1981), Le verbe occitan, coll. Intradas, Nimes: Maison d’animation et de recherches populaires occitane ♦♦♦ Guida practica per comprene lei basas dau sistèma verbau dins l’ensemble dei dialèctes. Dona d’indicas per privilegiar lei formas estandards, sens leis impausar.
 
LAFONT Robèrt (1983), Éléments de phonétique de l’occitan, Valdériès: Vent terral ♦♦♦ Presentacion concisa de la fonetica dins l’ensemble dei dialèctes. Dona d’indicas per privilegiar lei formas estandards, sens leis impausar.
 
LAFONT Robèrt, & BAILON Crestian, & MARTIN Guiu, & POGGIO Ives, & BARSOTTI Claude (1971) = LAFONT Robert, & BAYLON Christian, & MARTIN Guy, & POGGIO Yves, & BARSOTTI Glaudi, Parlam provençau: méthode d’apprentissage de l’occitan en 20 leçons, coll. Paraula occitana, Marselha: Lo Calen / CRDP ♦♦♦ Obratge important dins la difusion de la nòrma classica en provençau. Prefiguracion importanta dau provençau estandard.
 
POJADA Patrici (1996) = POUJADE Patrici, Los vèrbs conjugats: memento verbal de l’occitan, Pàmias: Institut d’Estudis Occitans d’Arieja ♦♦♦ Presentacion sinoptica dei vèrbs dins diferents dialèctes. La partida lengadociana es conforma a l’occitan estandard generau.
 
SAUZET Patric (1985), Compendi practic de l’occitan normat, Montpelhier: Universitat de Montpelhier 3-Centre d’estudis occitans / CRDP ♦♦♦ Reflexion importanta per la construccion de l’occitan estandard.
 
SAUZET Patric (2016) = SAUZET Patrick, Conjugaison occitane, s.l.: IEO Edicions ♦♦♦ Guida completa dau sistèma verbau en occitan estandard generau.
 
SAUZET Patric, & UBAUD Josiana (1995) = SAUZET Patrick, & UBAUD Josiane, Le verbe occitan: guide complet de conjugaison selon les parlers languedociens / Lo vèrb occitan: guida completa de conjugason segon los parlars lengadocians, Aix-en-Provence: Edisud ♦♦♦ Guida completa dau sistèma verbau en occitan estandard generau.
 
SUMIEN Domergue (2006), La standardisation pluricentrique de l’occitan. Nouvel enjeu sociolinguistique, développement du lexique et de la morphologie, coll. Publications de l’Association Internationale d’Études Occitanes, Turnhout: Brepols [tèsi doctorala] ♦♦♦ Fuelh de rota per completar la construccion de l’occitan estandard.
 
VERNET Florian (2000), Dictionnaire grammatical de l’occitan moderne (selon les parlers languedociens), coll. Lo Gat Ros, Montpelhier: Universitat de Montpelhier 3-CEO ♦♦♦ Obratge practic e universitari, fòrça util per mestrejar la gramatica de l’occitan estandard generau.
 
 
b. Exemples d’òbras importantas sus la nòrma classica, sens anar completament fins a l’occitan estandard
 
ALIBÈRT Loís (1935 [1976, 2000]), Gramatica occitana segon los parlars lengadocians, Montpelhier: Centre d’Etudis occitans; edicion de 1976 actualizada per Ramon Chatbèrt en acòrdi amb la volontat d’Alibèrt (reedicion en 2000 identica a la version de 1976, Barcelona: Institut d’Estudis Catalans / Institut d’Estudis Occitans) ♦♦♦ Trabalh que marca la naissença de la nòrma classica de l’occitan, inspirat de l’òbra normativa de Pompeu Fabra en catalan. L’obratge se basa sus lo lengadocian mai fornís d’indicas per codificar leis autrei dialèctes segon de principis similars. Fornís d’indicas parcialas per alestir l’occitan estandard mas es pas encara una gramatica de l’occitan estandard.
 
ALIBÈRT Loís (1966) = ALIBERT Louis, Dictionnaire occitan-français d’après les parlers languedociens, Toulouse: Institut d’Études Occitanes ♦♦♦ Libre inacabat e postum que fornís d’indicas importantas per codificar lo lexic. Conten fòrça errors d’edicion causadas per la conhada d’Alibèrt. Fornís d’indicas parcialas per alestir l’occitan estandard mas es pas encara un diccionari de l’occitan estandard.
 
BÈC Pèire, & ALIBÈRT Loís, & BOSET Joan (1952) = BEC Pierre, & ALIBERT Louis, & BOUZET Jean, L’application de la réforme linguistique occitane au gascon, Toulouse: Institut d’Études Occitanes ♦♦♦ Document pionier per la difusion de la nòrma classica en gascon.
 
BIANCHI Andrieu, & VIAUT Alan (1995) = BIANCHI André, & VIAUT Alain, Fiches de grammaire d’occitan gascon normé, vol. 1, Bordeaux: Presses universitaires de Bordeaux ♦♦♦ Libre important per cultivar lo gascon en nòrma classica. Es fòrça pròche dau gascon estandard de Pèire Bèc levat quauquei ponchs emblematics. Per exemple, lei vèrbs au preterit a la 3ª persona dau singular se terminan en ‑èc, ‑iscoc/‑ic, ‑oc dins Bèc; mai en ‑è, ‑í, ‑ó dins Bianchi e Viaut...
 
CARRERA Aitor (2007), Gramatica aranesa, Lleida: Pagès ♦♦♦ Gramatica fondamentala dau gascon aranés en acòrdi amb la nòrma classica.
 
COMITAT SESTIAN [SEXTIAN] D’ESTUDIS OCCITANS (1983) Grammaire du provençal rhodanien et maritime (graphie classique), Éguilles: Comitat Sestian [Sextian] d’Estudis Occitans / Édisud ♦♦♦ Gramatica bèla e concisa dau provençau. Coneis una version aumentada: Martin Guiu, & Molin Bernat (1998 [2007]) Grammaire provençale et cartes linguistiques (vejatz çai jos). Descriu un provençau pròche dau modèl de provençau estandard de Lafont levat quauquei ponchs (per exemple lei terminasons dau subjontiu present).
 
DECOMPS Domenja (1979) = DECOMPS Dominique (collab. Gérard GONFROY), L’occitan redde [regde] e ben: lo lemosin, Paris: Omnivox [libre e 2 caissetas] ♦♦♦ Obratge important dins la difusion de la grafia classica en lemosin.
 
HORCADA Andrieu (1986) = HOURCADE André, Grammaire béarnaise, s.l.: Los Caminaires ♦♦♦ Descripcion rigorosa dau gascon bearnés amb de reflexions pedagogicas.
 
IEO (1950), “La réforme linguistique occitane et l’enseignement de la langue d’oc”, Annales de l’IEO: t. II, fasc. 2: 148-149 ♦♦♦ Document pionier per generalizar la nòrma classica a l’ensemble dels dialèctes.
 
LAFONT Robèrt (1983), “Problèmes de normalisation dans l’espace occitan”, dins: FODOR István, & HAGÈGE Claude (1983) (dir.), Language reform, history and future, Hamburg: Buske Verlag ♦♦♦ Presentacion concisa de la construccion de la nòrma classica.
 
LÈBRE Elias, & MARTIN Guiu, & MOLIN Bernat (2004) = LÈBRE Élie, & MARTIN Guy, & MOULIN Bernard, Dictionnaire de base français-provençal / Diccionari de basa francés-provençau, Ais de Provença: CRÈO Provença / Edisud ♦♦♦ Presentacion remarcabla dau lexic usuau dau provençau, trabalh fòrça util per l’ensemble de l’occitan. Lei ponchs de divergéncia amb lo provençau estandard de Lafont son pauc nombrós.
 
MARTIN Guiu, & MOLIN Bernat (1998 [2007]) = MARTIN Guy, & MOULIN Bernard, Grammaire provençale et cartes linguistiques, Ais de Provença: Comitat sestian [Sextian] d’estudis occitans / Centre regionau d’estudis occitans-Provença / Édisud ♦♦♦ Bèla gramatica dau provençau. Es una version aumentada de: COMITAT... (1983) Grammaire du provençal rhodanien et maritime (vejatz çai sus).
 
ROMIEU Maurici, & BIANCHI Andrieu (2005) = ROMIEU Maurice, & BIANCHI André, Gramatica de l’occitan gascon contemporanèu, Bordeaux: Presses universitaires de Bordeaux ♦♦♦ Obratge important e precís per cultivar lo gascon en nòrma classica. Es fòrça pròche dau gascon estandard de Pèire Bèc levat quauquei ponchs emblematics. Per exemple, lei vèrbs au preterit a la 3ª persona dau singular se terminan en ‑èc, ‑iscoc/‑ic, ‑oc dins Bèc; mai en ‑è, ‑í, ‑ó dins Romieu e Bianchi...
 
ROS Joan (2000) = ROUX Jean, Per aprener [aprene] l’occitan. Précis de conjugaison: limousin, s.l.: Novelum-IEO Perigòrd ♦♦♦ Guida concisa dei vèrbs principaus en lemosin.
 
__________
[¹] Lo niçard fonciona culturalament coma una varietat egala e distinta dau provençau. Pasmens, en classificacion dialectologica estricta, lo niçard s’agropa amb lo provençau.
 
↧

Estret d'Ormuz: informacions e desbrombs

July 22, 2019, 6:00 pm
$
0
0
La geopolitica es mès complicada ende l’òme de la carrèra que non pas la quita politica estatala. Tot es encara mès secret e los poderoses hèn lor cosina a l’endòst deus espiars. Per exemple las ventas d’armas de l’Estat francés son sovent passadas (e passan encara?), es una mena de tradicion, per un intermediari libanés, un òme d’ahar privat pas elegit per degun mes amic deus politicians.
 
Per çò qu’es de las decisions estrategicas e militaras, lo president de la republica es lo sol de poder decidir e hèr shens deu parlament, com ac hascoc François Hollande recentament ende l’intervencion en Africa.
 
Mès grèvament, quan un país, dens l’istòria recenta, a decidit d’atacar un aute, sufís pas que d’una pichona engana ende convéncer sa populacion que lo dret es de lor costat. Los exemples son numeroses:
 
— Lo 31 d’agost de 1939, los Nazis hèn créser a una ataca peus Poloneses d’un emetor de ràdio a Gleiwitz (Gliwice en polonés) ende poder envasir Polonha tra l’endeman.
 
— Lo 4 d’agost de 1964, los Americans hèn créser a una ataca peus vaishèths vietnamians dens lo gòlfe deu Tonkin ende poder envasir Viet-Nam.
 
— En 1990 los Americans hèn testimoniar faussament una “Damisèla Nayirah” desconsolada sus torturas e exaccions deus Iraquians ende poder envasir Iraq.
 
— En 2003 los Americans hèn créser qu’Iraq possedís “armas de destrusida massiva” ende poder tornar envasir Iraq un dusau còp (1.000.000 de mòrts).
 
Çò que’s debana ara dens l’estret d’Ormuz es fòrça chepicant. Semblaré que tot se posca debanar a quin moment que sia. La tension es viva. Benlèu qu’entre lo moment quan aqueste article estoc escrit e lo moment quan pareisherà, autas hèitas se seràn dejà debanadas.
 
Personaument, soi pas segur qu’un costat o l’aute volha la guèrra, se que non l’aurén dejà hèit dempuèi longtemps. Non pas, tot aquò sembla bracejadas de las beròias destinadas màgerment a l’opinion publica pròpria de cada país. Espèri totun m’enganar pas …
 
Cau doncas estar plan atentiu sus çò que’s ditz a l’entorn deus eveniments d’aquesta passa. Cau ensajar de desemboscar l’informacion e çò que poderé estar un pretèxte end’anar de cap a la castanha.
 
Çò qu’aperèc darrèrament l’atencion estoc l’arrasonament peus Guardians de la Revolucion iranians d’un petrolièr britanic. La rason invocada estos un tust dambe un aute vaishèth sense que lo Stena Impero (es lo son nom) s’estanquèsse, una simpla question de dret maritime, a çò que semblaré, mes que convenc pas brica las autoritats occidentalas, qu’exigissen la liberacion suu pic deu batèu e de son pariatge.
 
Vist atau, aquò se sembla una provocacion d’Iran. Es au mens atau que presentava las causas France 2 au jornau televizat de 20h.
 
La cadena nacionala avèva desbrombat qu’aquò èra sense de dobte la “responsa” a l’arrasonament d’un vaishèth iranian (un petrolièr tanben) per las autoritats britannicas au ras de Gibraltar a la debuta de julhet.
 
D’un biaish generau, la premsa escrita, benlèu mercés a mès d’espaci disponible, i alludís mès que non pas las cadenas de television. Per contra, end’aver detalhs sus aqueste incident, se trucatz “vaishèth iranian arrasonat”, auratz 5 paginas de responsas Google suu petrolièr britanic arrestat avant de trobar en 58-au pausicion un tèxte suu vaishèth iranian a Gibraltar.
 
Lo detalh es important, pr’amor que se volèm comprénguer la situacion de plan, vau milhor ne saber lo devath e los entorns que non pas informacions troncadas.
 
Entre drònes iranians abatuts que serén pas iranians e sabotatges misterioses de vaishèts dens la concha d’Oman, entre un Estat ultrareligiós e imperialistas dangeroses, la vertat coneish segurament unas dificultats ende sortir deu putz. Cau doncas rigor e rigor …
 
 
 
 

 
↧

Un aniversari que demorarà dins las memòrias

July 23, 2019, 6:00 pm
$
0
0
Coma cada an lo Partit de la Nacion Occitan èra present a un dels rendetz-vos de l’estiu occitan, l’Estivada de Rodés del 18 al 20 de julhet que la sia cabaneta per la revista Lo Lugarn-Lou Lugar i èra installada sul planestèl dels Rutèns.
 
A la talvèra d’aquel festenal occitan, lo divendres 19 de julhet, lo PNO celebrava lo 60n aniversari de la sia creacion pel François Fontan amb lo nom de Partit Nacionalista Occitan. L’apelacion aquesta foguèt abandonada l’an 2004 pr’amor de la conotacion de las negativas del mot “nacionalista”, assimilat a l’extrèma dreita dins l’Estat francés.
 
Dos eveniments magèrs marcavan aquesta jornada:
 
Béla primièra una “taulejada” recampant a l’Hôtel du Midi / Ostalaria del Miègjorn aderents, simpatisants e amics del PNO demest los quals de representants de Catalonha, del Bascoat e de Bretanha.
 
Après que lo co-president Gèli Grande aguèsse legit una letra plan esmovènta del Joan-Lois Veyrac (ancian segretari e companh del François Fontan) que metiá en evidéncia las avançadas per Occitania que lo PNO i participèt dempuèi 1959, la paraula foguèt balhada als convidats. A la tota fin de la taulejada, un coquet d’aniversari marquèt l’eveniment.
 
L’après-dinada, a la Maison des Associations / Ostal de las Associacions, una conferéncia debat permetèt gracias a de tròces de la pelicula de 1999 del Fredo Valla e del Diego Anghilante “E i a lo solelh” de tornar traçar l’itinerari politic de François Fontan dempuèi son jove temps en passant pel seu sosten al FLN algerian que ne foguèt un dels pòrta-valisas amb lo Jacme Ressaire, çò que li valguèt d’anar en gabiòla e lo forcèt a s’exiliar dins las valadas occitanas de l’Estat italian. Alai conscientizèt pro d’estatjants per i crear lo Movimento Autonomista Occitano.
 
Se moriguèt tròp d’ora en decembre de 1979.
 
La pelicula joslinha la divergéncia fondamentala entre François Fontan, autòdidacte inspirat, creator del nacionalisme occitan modèrn e de l’etnisme e Robert Lafont, universitari e escrivan occitan, fonsament antinacionalista (una pausicion que moderèt dins las darrièras annadas de la sia vida), regionalista francés d’esquèrra puèi autonomista.
 
Gèli Grande, cò-president del PNO introdusiguèt lo debat e distribuiguèt la paraula als convidats:
 
Jordi Vera en nom de “Oui au Pays catalan” aportèt un esclargiment plan complet e sens lenga de fusta sus la situacion a l’ora d’ara en Catalonha tant dins l’Estat espanhòl coma en Catalonha Nòrd.
 
Faguèt remarcar que los independentistas catalans que representan la mitat de la populacion son ara cap e tot desconectats d’Espanha e que Espanha de las autonomias es mòrta.
 
Espanha es tornada un Estat totalitari e probable que los independentistas catalans seràn condemnats amb una pena de las longas sens qu’aquò esmòugue mai qu’aquò l’Union europenca que Espanha i es un país reputat democratic e doncas intocable.
 
Per çò de Catalonha Nòrd, lo movement Oui au Pays Catalan nasquèt de la resisténcia populara contra lo fach de se retrobar dins la region abusivament apelada Occitania. Lo seu objectiu es de quitar aquesta region e d’obtenér una collectivitat territoriala especifica per Catalonha Nòrd.
 
Thierry Salaun, representava lo Partit independentista breton, Strollad Breiz (Partit Breton en breton). Expliquèt la situacion culturala e politica en Bretanha: Un brave bolegadís sul plan cultural pr’amor de la força de l’identitat bretona mas d’un autre latz un movement politic breton relativament flac en defòra de l’Union Democratica bretona ligada als Verds e a l’esquèrra francesa. Aqueste dinamisme cultural petava de santat sul grand empont de l’Estivada amb los concerts del 18 de julhet, subretot aquel de l’Alan Stivell, ambassador emerit de Bretanha que ongan èra la convidada de l’Estivada.
 
Beñat Oteiza s’exprimiguèt en nom del Parti Nationaliste Basque (PNV). Al Bascoat sia disènt “espanhòl” l’independentisme es plan poderós amb un govern autonòme basco e un Parlement, e los Bascos an un estatut d’Estat quasi independènt. En Iparralde o Bascoat Nòrd, l’EPCI a permes l’emergéncia d’una collectivitat territoriala basca que las prerogativas despassan de luènh aquelas d’un departament. Per çò de la politica linguistica, se la lenga e la cultura bascas dispausan de mejans financièrs importants que permeton de far crèisser lo nombre de locutors en euskara (o lenga basca), l’occitan gascon n’es pas desbrembat per respondre al fòrt estacament a l’identitat gascona dins lo triangle Baiona-Anglet-Biarritz (BAB).
 
Per tornar a Occitania, Joan-Pèire Laval, president de País Nòstre e Joan-Luc Davezac de BASTIR Occitania botèron l’accent sus l’importància de la dinamica BASTIR dins l’amira de las eleccions municipalas de l’an que vèn e dins l’estrategia de conquista del poder local pels militants occitans que vòlon despassar lo desastros clivatge entre culturals e politics occitans. En 2014, dels 120 candidats labelisats BASTIR, 55 foguèron elegits. La tòca es d’aver de resultas encara melhoras en 2020.
 
 Joël Encontre, sòci del Partit Occitan (POC) vengut a titol personal abondava dins aqueste sens e afortissiá la necessitat de l’union de las fòrças politicas e culturalas occitanas que per la conquista del poder, nos caldrà comptar sonque sus las nòstras fòrças.
 
Fin finala, a malgrat la disparitat de las situacions en Occitania, en Bretanha, en Catalonha e al Bascoat avèm totes apres quicòm dels autres e constatat la convergéncia dels nòstres objectius.
 
Lo public participèt al debat que demorèt d’un cap a l’autre d’una granda cortésia totben que de punts de vistas de còps que i a divergents s’exprimiguèron sul ròtle dels culturals e dels politics dins la luta de liberacion nacionala.
 
60 ans apuèi la sia creacion, lo PNO es totjorn aquiu e partida prenènta del trabalh dels militants occitans per conscientizar lo pòble occitan.
 
I a quicòm de plan mai important que l’avenidor del PNO: Es l’avenidor de la nòstra nacion occitana dins sa realitat culturala, economica e sociala e l’avenidor de totas las nacions sens Estat del monde.
 
 
 
 
 
 

 
↧
Viewing all 3401 articles
Browse latest View live
Search
<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>