I a quauque temps, parlèri daus insèctes coma alternativa ad una consomacion de carn d’origina “industriala”. Lo còp passat, mencionèri la rishessa en proteïnas completas de quauquas plantas sauvatjas. Coma au sàbetz, una auta planta es mondialament e industrialament utilisada per son contingut en proteïnas... lo sojà (Glycine max, Fabaceae).
Per presentar un pauc nòste amic: ressorça economica importanta desempui au mens 5000 ans, auré començat ad èster cultivat en 9000 av. J.-C. en Asia orientala, d’ont èra originari. Sa cultura s’estendut dens lo monde empenat a partir dau XIXe siègle, a tau punt qu’actualament los Estats-Units n’en son lo principau productor (38% en 2008, sii 80,5 milions de tonas dont 34 exportadas). La produccion mondiala, de pus de 200 milions de tonas, s’estamplèva lavetz sus 90 milions d’ectares.
Coma au sàbetz tanben, los vegans[1] son coneishuts per promocionar lo sojà devath totas ses fòrmas –tofu, tonyu (lèit), òli, lecitina, miso, etc.– per remplaçar los produïts d’origina animala. Sabi pas se’quò’s un clishat, mès enfin, sufís d’hèser un torn dens un magasin biò –dont parlarèi un còp que vèn.
Se lur desmarsha pòt se compréner d’un certèn punt de vista etic –sensibilitat a les condicions de via e d’abatatge de les bèstias, e pus generalament refús de caucionar lo fèit de tuar un aut alimaut– e benlèu dieteticò-sanitari –som pas fisiologicament carnivòres, la carn contèn de potingas, de grèishs saturats e acidifica nòstes budèths (d’ont problèmas de santat)–, es de conéisher que la “sojacultura” correspond lende aus tres critères de la durabilitat (sustainability, d’ont sustenabilitat en “anglitan”!) que son: l’acceptabilitat sociala, l’acceptabilitat economica e l’acceptabilitat ecologica.[2]
Ecologicament, maugrat qu’augi de febles besonhs en aiga e que fixi l’azòte atmosferic dens lo sòu, lo sojà presenta l’inconvenient d’èster hèit en granda cultura. Aquò’s bien coneishut que, tant mèi la diversitat estructurala daus agrosistèmas aumenta, tant milhor fonccionan los agrosistèmas. Mès mèi que mèi, 77% dau sojà mondiau es geneticament modificat. Lo problèma es pas la transgenèsa en se, mès lo fèit que lo transgène rendi lo sojà resistent au glifosate, çò que pòt hèser aparéisher de resisténcias shes d’autas plantas, donc aumentar l’emplec de l’erbicide. Coma los sòus alluviaus son optimaus per lo sojà, pòt i auger de risques per la preservacion de la qualitat de l’aiga. Aquò dit, lo rapòrt CAST indica qu’aux Estats-Units, les varietats de sojà derivadas de la biotecnologia, cultivadas en majoritat shens bojada, presentan coma avantatges, per exemple, d’hèser demingar l’erosion daus sòus de 93% o l’escolament daus erbicides de 70% –hum... se pempinan pas,’quò’s que damòran sus la pèça...
Socialament e economicament, pausa problèma lo fèit que 93% de les samenças transgenicas contènin de trèits genetics de Monsanto, que se priva pas per prelevar de royalties auprès daus cultivators shes los quaus retròban aqueths trèits[3]. Aquera problematica es pas especifica au sojà: per los cereales pr’exemple, les samenças paisanas pòden pas hèser rampèu a les samenças industrialas bien catalogadas coma fau. Aquò vèn daus pretenduts critères DHS (distinccion, omogeneïtat, estabilitat) e VAT (valor agronomica e tecnica) –les samenças paisanas evoluan a tengut e son pas adaptadas a un objectiu productivista–... o puslèu, vo’n dóbtatz, d’interès bassament financèirs...
A contrario, un elevatge bovin rasonat pòt remplir los tres critères de la durabilitat. Sufís que les bèstias èstin apasturadas au prat, shens èster saganadas ni engreishadas demb... de sojà. Es que pus de 80% de la produccion de sojà sèrv a hèser de tortèths per apasturar beus, pòrcs, poralha e peishs; mens de 10% norrís nòsta quita espècia! Mès sustot,’quò’s important per la durabilitat dau sistèma de favorisar los circuïts corts; demb lo beu, pas de problèma se sètz en Aubrac, en Vasadés, en Lemosin, etc. E bien entendut, n’es pas pr’autant que la carn serà ideala per la santat, donc lavetz aquò’s milhor que la consomacion n’en damòri rasonada, coma n’en harén demb l’alcòl.
Conclusion: lo sojà a pauc sa plaça en Euròpa dens una optica agroecologica; l’ideau es una consomacion rasonada[4] de carn, e una utilisacion de proteaginosas (leguminosas indigènas o sustot naturalisadas, ostriga, aumòt, etc.).
Encara un còp, bon apetit!
[1] Los qu’ad un regime vegetalian ajotan la non-utilisacion de les autas espècias animalas o deus produïts que n’en derivan, quau que n’en èsti l’usatge.
[2] S’i escai que sonque 2 critères sus 3 èstin remplits: çò qu’es acceptable socialament e economicament es dit equitable, çò qu’es acceptable socialament e ecologicament es dit viable, çò qu’es acceptable ecologicament e economicament es dit vivable.
[3] Demb de jutjaments un còp en favor de Monsanto, un còp non.
[4] Disi pas “rasonabla” perque i a tanben l’aspècte “reflexion sus la provenéncia, sus lo mòde d’elevatge”.
![]()
Per presentar un pauc nòste amic: ressorça economica importanta desempui au mens 5000 ans, auré començat ad èster cultivat en 9000 av. J.-C. en Asia orientala, d’ont èra originari. Sa cultura s’estendut dens lo monde empenat a partir dau XIXe siègle, a tau punt qu’actualament los Estats-Units n’en son lo principau productor (38% en 2008, sii 80,5 milions de tonas dont 34 exportadas). La produccion mondiala, de pus de 200 milions de tonas, s’estamplèva lavetz sus 90 milions d’ectares.
Coma au sàbetz tanben, los vegans[1] son coneishuts per promocionar lo sojà devath totas ses fòrmas –tofu, tonyu (lèit), òli, lecitina, miso, etc.– per remplaçar los produïts d’origina animala. Sabi pas se’quò’s un clishat, mès enfin, sufís d’hèser un torn dens un magasin biò –dont parlarèi un còp que vèn.
Se lur desmarsha pòt se compréner d’un certèn punt de vista etic –sensibilitat a les condicions de via e d’abatatge de les bèstias, e pus generalament refús de caucionar lo fèit de tuar un aut alimaut– e benlèu dieteticò-sanitari –som pas fisiologicament carnivòres, la carn contèn de potingas, de grèishs saturats e acidifica nòstes budèths (d’ont problèmas de santat)–, es de conéisher que la “sojacultura” correspond lende aus tres critères de la durabilitat (sustainability, d’ont sustenabilitat en “anglitan”!) que son: l’acceptabilitat sociala, l’acceptabilitat economica e l’acceptabilitat ecologica.[2]
Ecologicament, maugrat qu’augi de febles besonhs en aiga e que fixi l’azòte atmosferic dens lo sòu, lo sojà presenta l’inconvenient d’èster hèit en granda cultura. Aquò’s bien coneishut que, tant mèi la diversitat estructurala daus agrosistèmas aumenta, tant milhor fonccionan los agrosistèmas. Mès mèi que mèi, 77% dau sojà mondiau es geneticament modificat. Lo problèma es pas la transgenèsa en se, mès lo fèit que lo transgène rendi lo sojà resistent au glifosate, çò que pòt hèser aparéisher de resisténcias shes d’autas plantas, donc aumentar l’emplec de l’erbicide. Coma los sòus alluviaus son optimaus per lo sojà, pòt i auger de risques per la preservacion de la qualitat de l’aiga. Aquò dit, lo rapòrt CAST indica qu’aux Estats-Units, les varietats de sojà derivadas de la biotecnologia, cultivadas en majoritat shens bojada, presentan coma avantatges, per exemple, d’hèser demingar l’erosion daus sòus de 93% o l’escolament daus erbicides de 70% –hum... se pempinan pas,’quò’s que damòran sus la pèça...
Socialament e economicament, pausa problèma lo fèit que 93% de les samenças transgenicas contènin de trèits genetics de Monsanto, que se priva pas per prelevar de royalties auprès daus cultivators shes los quaus retròban aqueths trèits[3]. Aquera problematica es pas especifica au sojà: per los cereales pr’exemple, les samenças paisanas pòden pas hèser rampèu a les samenças industrialas bien catalogadas coma fau. Aquò vèn daus pretenduts critères DHS (distinccion, omogeneïtat, estabilitat) e VAT (valor agronomica e tecnica) –les samenças paisanas evoluan a tengut e son pas adaptadas a un objectiu productivista–... o puslèu, vo’n dóbtatz, d’interès bassament financèirs...
A contrario, un elevatge bovin rasonat pòt remplir los tres critères de la durabilitat. Sufís que les bèstias èstin apasturadas au prat, shens èster saganadas ni engreishadas demb... de sojà. Es que pus de 80% de la produccion de sojà sèrv a hèser de tortèths per apasturar beus, pòrcs, poralha e peishs; mens de 10% norrís nòsta quita espècia! Mès sustot,’quò’s important per la durabilitat dau sistèma de favorisar los circuïts corts; demb lo beu, pas de problèma se sètz en Aubrac, en Vasadés, en Lemosin, etc. E bien entendut, n’es pas pr’autant que la carn serà ideala per la santat, donc lavetz aquò’s milhor que la consomacion n’en damòri rasonada, coma n’en harén demb l’alcòl.
Conclusion: lo sojà a pauc sa plaça en Euròpa dens una optica agroecologica; l’ideau es una consomacion rasonada[4] de carn, e una utilisacion de proteaginosas (leguminosas indigènas o sustot naturalisadas, ostriga, aumòt, etc.).
Encara un còp, bon apetit!
[1] Los qu’ad un regime vegetalian ajotan la non-utilisacion de les autas espècias animalas o deus produïts que n’en derivan, quau que n’en èsti l’usatge.
[2] S’i escai que sonque 2 critères sus 3 èstin remplits: çò qu’es acceptable socialament e economicament es dit equitable, çò qu’es acceptable socialament e ecologicament es dit viable, çò qu’es acceptable ecologicament e economicament es dit vivable.
[3] Demb de jutjaments un còp en favor de Monsanto, un còp non.
[4] Disi pas “rasonabla” perque i a tanben l’aspècte “reflexion sus la provenéncia, sus lo mòde d’elevatge”.