Las tendéncias mondialas
La basa 10 —o sistèma numeral decimal— es abituala per formar los nombres en occitan. La basa 20 —o sistèma numeral vigesimal— a un usatge excepcional en lenga nòstra.
A l’escala mondiala, la basa 10 es dominanta e caracteriza de grandas lengas internacionalas coma l’anglés, lo chinés, l’arabi, lo rus o l’espanhòl.
Mas la basa 20 es fòrça presenta pereu dins l’ensemble de la planeta. En Euròpa s’utiliza —mai o mens— en basco, dins las lengas celticas, en albanés, en danés, un pauc en francés, etc.
D’autres sistèmas de numeracion son escasses dins lo Mond: la basa 4, la basa 5, la basa 12...
Se supausa que la basa 10 e la basa 20 son las mai espandidas perque correspondon a l’anatomia dels umans: la basa 10 permet de comptar amb los dets, la basa 20 amb los dets e los artelhs.
Lo cas de quatre vints en occitan
En occitan, donc, la basa 10 senhoreja totalament. La basa 20 a un usatge limitat e facultatiu.
Lo sol nombre occitan de basa 20 amb un usatge constant es quatre vints (qüate vints). Equival a ochanta (oitanta) dins la basa 10.
Alibèrt pensava que quatre vints èra un francisme, manlevat al francés quatre-vingt, e donc lo desconselhava. Pasmens la documentacion istorica de nòstra lenga pròva que quatre vints es completament abitual dels trobadors fins a uèi. L’error d’interpretacion d’Alibèrt se pòt excusar perque, de son temps, la consultacion de l’occitan medieval èra un chic mens facila que uèi.
Vesi pas cap de rason d’enebir lo tipe quatre vints, e mai se cresi que lo tipe ochanta deu restar la solucion per defaut.
Usatges restrenches de la basa 20
D’autres nombres de basa 20 an agut existit en occitan, mas lor usatge es fòrça fragmentari dins lo temps e l’espaci. Se poirián acceptar solament dins de registres excepcionals, estilisticament marcats, poetics e populars.
Dins los registres abituals, plan solid, aqueles nombres se dison amb lors equivalents de basa 10. Per exemple, 260 se ditz evidentament dos cents seissanta (dus cents seishanta) en basa 10 e en registre abitual. L’emplec de 260 = tretze vints, en basa 20, es reservat a un estil ultrapoetic o ultralocal o ultratipic de qualque profession anciana.
Las formas de 70 e 90
Dins aqueles nombres limitats de basa 20, pasmens, n’i a dos que pausan de problèmas particulars a causa de l’influéncia francesa. Son evidentament 70 = seissanta dètz (seishanta dètz) e 90 = quatre vints dètz (qüate vints dètz). Lo francés utiliza massissament de formas similaras que son soixante-dix e quatre-vingt-dix.
La pression del francés administratiu a ajudat a espandir l’usatge de seissanta dètz e quatre vints dètz en occitan popular local. Mas aquò s’es produch solament a una epòca tardiva e unicament dins una partida de nòstre territòri lingüistic, en seguissent certans limits administratius de l’Ancian Regim. La màger part dels parlars occitans i an resistit e mantenon solidament los tipes pus classics de la basa 10 que son 70 = setanta e 90 = nonanta (navanta, noranta).
Dins una vision estandard e globala de l’occitan, es evident que cal preferir, dins l’usança correnta, los tipes de la basa 10 perque son los pus simples e los pus generals.
![abonar los amics de Jornalet]()
La basa 10 —o sistèma numeral decimal— es abituala per formar los nombres en occitan. La basa 20 —o sistèma numeral vigesimal— a un usatge excepcional en lenga nòstra.
A l’escala mondiala, la basa 10 es dominanta e caracteriza de grandas lengas internacionalas coma l’anglés, lo chinés, l’arabi, lo rus o l’espanhòl.
Mas la basa 20 es fòrça presenta pereu dins l’ensemble de la planeta. En Euròpa s’utiliza —mai o mens— en basco, dins las lengas celticas, en albanés, en danés, un pauc en francés, etc.
D’autres sistèmas de numeracion son escasses dins lo Mond: la basa 4, la basa 5, la basa 12...
Se supausa que la basa 10 e la basa 20 son las mai espandidas perque correspondon a l’anatomia dels umans: la basa 10 permet de comptar amb los dets, la basa 20 amb los dets e los artelhs.
Lo cas de quatre vints en occitan
En occitan, donc, la basa 10 senhoreja totalament. La basa 20 a un usatge limitat e facultatiu.
Lo sol nombre occitan de basa 20 amb un usatge constant es quatre vints (qüate vints). Equival a ochanta (oitanta) dins la basa 10.
Alibèrt pensava que quatre vints èra un francisme, manlevat al francés quatre-vingt, e donc lo desconselhava. Pasmens la documentacion istorica de nòstra lenga pròva que quatre vints es completament abitual dels trobadors fins a uèi. L’error d’interpretacion d’Alibèrt se pòt excusar perque, de son temps, la consultacion de l’occitan medieval èra un chic mens facila que uèi.
Vesi pas cap de rason d’enebir lo tipe quatre vints, e mai se cresi que lo tipe ochanta deu restar la solucion per defaut.
Usatges restrenches de la basa 20
D’autres nombres de basa 20 an agut existit en occitan, mas lor usatge es fòrça fragmentari dins lo temps e l’espaci. Se poirián acceptar solament dins de registres excepcionals, estilisticament marcats, poetics e populars.
60 = tres vints
70 = seissanta dètz (seishanta dètz)
90 = quatre vints dètz (qüate vints dètz)
120 = sièis vints (sieis vints, sheis vints)
160 = uèch vints (uech vints, uèit vints, ueit vints)
180 = nòu vints (nau vints)
260 = tretze vints
300 = quinze vints
380 = dètz e nòu vints (dètz e nau vints)
70 = seissanta dètz (seishanta dètz)
90 = quatre vints dètz (qüate vints dètz)
120 = sièis vints (sieis vints, sheis vints)
160 = uèch vints (uech vints, uèit vints, ueit vints)
180 = nòu vints (nau vints)
260 = tretze vints
300 = quinze vints
380 = dètz e nòu vints (dètz e nau vints)
Dins los registres abituals, plan solid, aqueles nombres se dison amb lors equivalents de basa 10. Per exemple, 260 se ditz evidentament dos cents seissanta (dus cents seishanta) en basa 10 e en registre abitual. L’emplec de 260 = tretze vints, en basa 20, es reservat a un estil ultrapoetic o ultralocal o ultratipic de qualque profession anciana.
Las formas de 70 e 90
Dins aqueles nombres limitats de basa 20, pasmens, n’i a dos que pausan de problèmas particulars a causa de l’influéncia francesa. Son evidentament 70 = seissanta dètz (seishanta dètz) e 90 = quatre vints dètz (qüate vints dètz). Lo francés utiliza massissament de formas similaras que son soixante-dix e quatre-vingt-dix.
La pression del francés administratiu a ajudat a espandir l’usatge de seissanta dètz e quatre vints dètz en occitan popular local. Mas aquò s’es produch solament a una epòca tardiva e unicament dins una partida de nòstre territòri lingüistic, en seguissent certans limits administratius de l’Ancian Regim. La màger part dels parlars occitans i an resistit e mantenon solidament los tipes pus classics de la basa 10 que son 70 = setanta e 90 = nonanta (navanta, noranta).
Dins una vision estandard e globala de l’occitan, es evident que cal preferir, dins l’usança correnta, los tipes de la basa 10 perque son los pus simples e los pus generals.
