La particula pronominala ne coneis una varianta ne’n dins certanei varietats d’occitan. Per exemple: ne manja pas (ne’n manja pas).
Tanben la forma ne pren de formas particularas dins certanei posicions: ’n après lei pronoms me, te, se (me’n parla, te’n parla, se’n preocupa); n’ davant una vocala (me n’avisa, te n’avisa, se n’avisa, n’ai vist), en après nos e vos (nos en parla, vos en avisa), etc.
Mai çò que vòli tractar aicí, es la chausida entre ne e ne’n.
Dins lo dialècte provençau, la forma ne es la pus unitària e la pus convergenta amb l’ensemble deis autrei dialèctes occitans. Es aquesta forma ne que s’es chausida en occitan estandard provençau a partir de l’òbra de Robèrt Lafont e de sei discípols mai fidèus.
Per parlar clar: en nòrma classica, rèsta totjorn possible d’escriure ne o ne’n. Aquestei doas formas son corrèctas, dignas e acceptablas per transcriure lei biais de parlar espontanèus e populars. Mai quand passam a un provençau estandard, s’estima que la forma ne es preferibla.
Dins d’autrei dialèctes que lo provençau, tanben se conselha de preferir ne quand volèm estandardizar e de reservar ne’n a la descripcion dei parlars.
Dins la nòrma mistralenca —aquela nòrma qu’escriu ‘la mountagno’ en luòc de la montanha—, l’abitud es d’utilizar pus sovent lo tipe ne’n (exactament «n’en» amb l’apostròf abans e). Pasmens la forma ne sembla tanben possibla en nòrma mistralenca se ne cresèm lo diccionari occitan-francés de Frederic Mistral, lo Tresaur dau Felibritge (‘lou Tresor dóu Felibrige’). Vos còpii çai sota lo començament de l’article dedicat au mot ne dins aqueu libre.
«NE (rom. cat. it. ne, port. nem), pron. rel. En. v. en. Cette particule explétive ne s’emploie en Provence que sous la forme n’, ou réunie à en, n’en.
Ne vole, n’en vole, j’en veux; ne pode pas mai, je n’en puis plus; pèr tant que la ne prègue, pour tant que je l’en prie; manjas-ne, mangez-en [...]»
Ne vole, n’en vole, j’en veux; ne pode pas mai, je n’en puis plus; pèr tant que la ne prègue, pour tant que je l’en prie; manjas-ne, mangez-en [...]»
Aquesteis exemples, en grafia classica, se transcrivon ansin.
Ne vòle, ne’n vòle.
Ne pòde pas mai.
Per tant que la ne prègue.
Manjatz-ne.
La presentacion que fa Mistral d’aqueste mot es contradictòria. D’un caire ditz que ne s’utiliza sempre sota lei formas n’ o ne’n en Provença. Mai d’un autre caire fornís d’exemples amb la forma ne dins un dialècte qu’es evidentament de provençau. Donc sembla acceptable de dire ne en provençau dins lei doas nòrmas, classica e mistralenca.
Ara, que se ditz de verai dins l’usatge popular? Certanei defensors de l’occitan provençau m’an afirmat, mai d’un còp, que lo provençau parlat diriá solament ne’n e jamai ne. E me critican quand ieu disi, escrivi e ensenhi la forma ne. Li respòndi, a mei detractors, que ne es una forma totalament consagrada per l’òbra de Robèrt Lafont e per una granda partida de la literatura provençala, e mai que sembla acceptabla segon Mistral... donc es pas possible de me reprochar de l’utilizar.
La setmana passada, amb mon fiu se troberiam dins una botiga d’Ais de Provença, una vila qu’es pron malaisat de i trobar de gents que parlen l’occitan. Demandèri ai doas comerçantas que tenián la botiga d’ont veniá un produch qu’aviáu jamai vist abans. Una espinchèt l’embalatge e diguèt a sa collèga, en occitan provençau, exactament aquò: “Ne sabe ren”. Sus lo còp comencèri una convèrsa en i inserissent d’occitan, tant èri content de n’aver l’ocasion, en mai d’aquò en preséncia de mon fiu... e en mai d’aquò dins una vila coma Ais... Aquela frema me parlèt de l’usatge dau provençau dins sa familha de Bonieus... E veniá de dire la forma conservatritz e estandardizanta ne. Espontanèament...
Robèrt Lafont me diguèt un jorn: “La dialectologia confirma sempre la nòrma”. N’ai trobat una demostracion de mai, fa quauquei jorns, de maniera insospechada.