Las vocalas i e u se pronóncian en plaçant la lenga vèrs lo paladar (o lo cial de gòrja o lo cial de la bocha). Assajatz de prononciar una i [i] e una u [y] e sentiretz ont vai vòstra lenga: tòcha lo paladar.
En auvernhat, la consonanta situada davant i o u la prononciam tanben en metent la lenga vèrs lo paladar, per anticipar la i o la u que sèm a mand de prononciar e per economizar los esfòrç d’articulacion.
Chasque còp qu’una pronóncia es marcada ansin per lo desplaçament de la lenga vèrs lo paladar, l’apelam una palatalizacion. Lo vèrb palatalizar es “far una palatalizacion”. Aqueles mots venon dau latin palatum que significa “paladar”.
Palatalizacion de basa amb l’insercion de [j] (‘y’)
La màger part de las consonantas, en auvernhat, pòdon inserir simplament lo son [j] (‘y’) davant la vocala i o u. Aquel son [j] es tipicament un son palatal, prononciat amb la lenga vèrs lo paladar.
— Lo grop qu se pronóncia [k], mas passa a [kj] (‘ky’) davant i: aquí, quicòm.
— La c se pronóncia [k], mas passa a [kj] (‘ky’) davant u: aculhir.
— Lo grop gu se pronóncia [g] davant e, mas passa a [gj] (‘g-y’) davant i: guitarra.
— La g se pronóncia [g], mas passa a [gj] (‘g-y’) davant u: vengut.
Palatalizacion fòrta: [s] deven [ʃ] (‘sh’)
De consonantas que i a subisson una transformacion pus prigonda a causa de la palatalizacion. Lo son [j] a fusionat amb la consonanta precedenta per crear un son novèl.
Ansin lo son inicial [s] deven [ʃ] (‘sh’) davant i, u.
Palatalizacion fòrta: [z] deven [ʒ] (‘zh’)
En aquel cas maitot, lo son [j] a fusionat amb la consonanta precedenta per crear un son novèl.
Lo son inicial [z] deven [ʒ] (‘zh’, son de la j gascona, catalana e francesa) davant i, u.
Las consonantas que se palatalizan pas
Quauques consonantas chamjan pas davant i, u.
D’un costat, r (o rr) chamja pas davant i, u. Aquela consonanta es resistenta a l’influéncia dau paladar. Garda totjorn lo son [r]: restar, rumor, error, terrible.
De l’autre costat, los grops lh, nh, sh chamjan pas nimai davant i, u perque eles an ja un son patalal dins totas las posicions: lh se pronóncia totjorn [ʎ] (melhor, bolhir), nh se pronóncia totjorn [ɲ] (ganhar, Sovenhic), sh se pronóncia totjorn [ʃ] (shampó, ashish).
Precisions localas
Ai prepausat aicí un esquèma de basa de la pronóncia auvernhata: es la prefiguracion d’un occitan estandard auvernhat. Los parlars locals auvernhats pòdon aver de variacions nombrosas e diferentas a partir d’aqueste esquèma.
Tanben en anglés
La palatalizacion, de fait, es una tendéncia latenta que trobam dins totas las partidas dau Mond. L’anglés coneis ben quauques palatalizacions similaras a l’auvernhat:
(Per èsser complet, chaudriá mençonar que la consonanta l coneis tanben una palatalizacion especifica après una consonanta, dins fòrça parlars auvernhats: clau [ˈklaw > ˈkʎaw > ˈkjaw]. Mas aquò es pas un fenomèn tipic de l’auvernhat, que tòcha pro de parlars de l’ensemble nòrd-occitan e de las lengas latinas en general.)
![]()
En auvernhat, la consonanta situada davant i o u la prononciam tanben en metent la lenga vèrs lo paladar, per anticipar la i o la u que sèm a mand de prononciar e per economizar los esfòrç d’articulacion.
Chasque còp qu’una pronóncia es marcada ansin per lo desplaçament de la lenga vèrs lo paladar, l’apelam una palatalizacion. Lo vèrb palatalizar es “far una palatalizacion”. Aqueles mots venon dau latin palatum que significa “paladar”.
Palatalizacion de basa amb l’insercion de [j] (‘y’)
La màger part de las consonantas, en auvernhat, pòdon inserir simplament lo son [j] (‘y’) davant la vocala i o u. Aquel son [j] es tipicament un son palatal, prononciat amb la lenga vèrs lo paladar.
— La b se pronóncia [b], mas passa a [bj] (‘by’) davant i, u: rugbi, abusar.
— La d se pronóncia [d], mas passa a [dj] (‘dy’) davant i, u: dire, produccion.
— L’f se pronóncia [f], mas passa a [fj] (‘fy’) davant i, u: filosofia, futur.
— L’l se pronóncia [l], mas passa a [lj] o [ʎ] (‘ly’ o ‘lh’) davant i, u: eliminar, illusion.
— L’m se pronóncia [m], mas passa a [mj] (‘my’) davant i, u: amic, musica.
— L’n se pronóncia [n], mas passa a [nj] o [ɲ] (‘ny’ o ’nh’) davant i, u: carnivòr, anullar.
— La p se pronóncia [p], mas passa a [pj] (‘py’) davant i, u: piscina, punir.
— La t se pronóncia [t], mas passa a [tj] (‘ty’) davant i, u: utilizar, natura.
— La v se pronóncia [v], mas passa a [vj] (‘vy’) davant i, u: viure, convulsion.
— La d se pronóncia [d], mas passa a [dj] (‘dy’) davant i, u: dire, produccion.
— L’f se pronóncia [f], mas passa a [fj] (‘fy’) davant i, u: filosofia, futur.
— L’l se pronóncia [l], mas passa a [lj] o [ʎ] (‘ly’ o ‘lh’) davant i, u: eliminar, illusion.
— L’m se pronóncia [m], mas passa a [mj] (‘my’) davant i, u: amic, musica.
— L’n se pronóncia [n], mas passa a [nj] o [ɲ] (‘ny’ o ’nh’) davant i, u: carnivòr, anullar.
— La p se pronóncia [p], mas passa a [pj] (‘py’) davant i, u: piscina, punir.
— La t se pronóncia [t], mas passa a [tj] (‘ty’) davant i, u: utilizar, natura.
— La v se pronóncia [v], mas passa a [vj] (‘vy’) davant i, u: viure, convulsion.
— Lo grop qu se pronóncia [k], mas passa a [kj] (‘ky’) davant i: aquí, quicòm.
— La c se pronóncia [k], mas passa a [kj] (‘ky’) davant u: aculhir.
— Lo grop gu se pronóncia [g] davant e, mas passa a [gj] (‘g-y’) davant i: guitarra.
— La g se pronóncia [g], mas passa a [gj] (‘g-y’) davant u: vengut.
Palatalizacion fòrta: [s] deven [ʃ] (‘sh’)
De consonantas que i a subisson una transformacion pus prigonda a causa de la palatalizacion. Lo son [j] a fusionat amb la consonanta precedenta per crear un son novèl.
Ansin lo son inicial [s] deven [ʃ] (‘sh’) davant i, u.
— L’s se pronóncia [s], mas passa a [ʃ] (‘sh’) davant i, u: ansin, suplement.
— Lo grop ss entre doas vocalas se pronóncia [s], mas passa a [ʃ] (‘sh’) davant i, u: massís, dessús.
— La c se pronóncia [s] davant e, mas passa a [ʃ] (‘sh’) davant i: bicicleta.
— La ç cedilha se pronóncia [s] davant a, o; mas passa a [ʃ] (‘sh’) davant u: torçut.
— L’x se pronóncia [ks], mas passa a [kʃ] (‘ksh’) davant i, u: xilofòn, luxúria.
— Lo grop ch se pronóncia [ts] en auvernhat, mas passa a [tʃ] (‘tsh’) davant i, u: chin, ponchut.
— Lo grop ss entre doas vocalas se pronóncia [s], mas passa a [ʃ] (‘sh’) davant i, u: massís, dessús.
— La c se pronóncia [s] davant e, mas passa a [ʃ] (‘sh’) davant i: bicicleta.
— La ç cedilha se pronóncia [s] davant a, o; mas passa a [ʃ] (‘sh’) davant u: torçut.
— L’x se pronóncia [ks], mas passa a [kʃ] (‘ksh’) davant i, u: xilofòn, luxúria.
— Lo grop ch se pronóncia [ts] en auvernhat, mas passa a [tʃ] (‘tsh’) davant i, u: chin, ponchut.
Palatalizacion fòrta: [z] deven [ʒ] (‘zh’)
En aquel cas maitot, lo son [j] a fusionat amb la consonanta precedenta per crear un son novèl.
Lo son inicial [z] deven [ʒ] (‘zh’, son de la j gascona, catalana e francesa) davant i, u.
— La letra z se pronóncia [z], mas passa a [ʒ] (‘zh’) davant i, u: esclarzir, azur.
— L’s entre doas vocalas se pronóncia [z], mas passa a [ʒ] (‘zh’) davant i, u: crisi, resumir.
— L’x, dins lo prefixe ex- davant una vocala, se pronóncia [gz] coma dins examen, exemple; mas aquela x passa a [gʒ] (‘gzh’) davant i, u: exili, exultar.
— La g se pronóncia [dz] davant e en auvernhat; mas passa a [dʒ] (‘dzh’) davant i: biologia.
— La j se pronóncia [dz] en auvernhat; mas passa a [dʒ] (‘dzh’) davant i, u: Jiròni, jurar.
— Lo grop tg se pronóncia [dz] davant e en auvernhat; mas passa a [dʒ] (‘dzh’) davant i: lotgís.
— Lo grop tj se pronóncia [dz] en auvernhat; mas passa a [dʒ] (‘dzh’) davant u: gatjura.
— L’s entre doas vocalas se pronóncia [z], mas passa a [ʒ] (‘zh’) davant i, u: crisi, resumir.
— L’x, dins lo prefixe ex- davant una vocala, se pronóncia [gz] coma dins examen, exemple; mas aquela x passa a [gʒ] (‘gzh’) davant i, u: exili, exultar.
— La g se pronóncia [dz] davant e en auvernhat; mas passa a [dʒ] (‘dzh’) davant i: biologia.
— La j se pronóncia [dz] en auvernhat; mas passa a [dʒ] (‘dzh’) davant i, u: Jiròni, jurar.
— Lo grop tg se pronóncia [dz] davant e en auvernhat; mas passa a [dʒ] (‘dzh’) davant i: lotgís.
— Lo grop tj se pronóncia [dz] en auvernhat; mas passa a [dʒ] (‘dzh’) davant u: gatjura.
Las consonantas que se palatalizan pas
Quauques consonantas chamjan pas davant i, u.
D’un costat, r (o rr) chamja pas davant i, u. Aquela consonanta es resistenta a l’influéncia dau paladar. Garda totjorn lo son [r]: restar, rumor, error, terrible.
De l’autre costat, los grops lh, nh, sh chamjan pas nimai davant i, u perque eles an ja un son patalal dins totas las posicions: lh se pronóncia totjorn [ʎ] (melhor, bolhir), nh se pronóncia totjorn [ɲ] (ganhar, Sovenhic), sh se pronóncia totjorn [ʃ] (shampó, ashish).
Precisions localas
Ai prepausat aicí un esquèma de basa de la pronóncia auvernhata: es la prefiguracion d’un occitan estandard auvernhat. Los parlars locals auvernhats pòdon aver de variacions nombrosas e diferentas a partir d’aqueste esquèma.
— I a de parlars que fan mas certanas palatalizacions presentadas çai sobre, pas totas.
— I a de parlars que desvolopan de formas pus evolucionadas de palatalizacion. Per exemple qui, cu passan de [kji, kjy] a [tji, tjy], puei a [tʃi, tʃy]... De mots coma aquí, quicòm se pronóncian localament “atshí, tshicòn”. Una f patalalizada pòt passar de [fj] a [fs] dins certanas localitats: fin passa de [fji] a [fsi].
— I a de parlars periferics que coneisson pas o pauc la palatalizacion, sustot dins l’extrèm nòrd, en Borbonés, dins lo Creissent.
— Las diferentas palatalizacions auvernhatas se limitan pas au dialècte auvernhat. Las trobam tanben dins los parlars de Vivarés (que son vivaroalpencs au nòrd e lengadocians au sud). Esporadicament i a tanben de palatalizacions dins d’autres dialèctes.
— I a de parlars que desvolopan de formas pus evolucionadas de palatalizacion. Per exemple qui, cu passan de [kji, kjy] a [tji, tjy], puei a [tʃi, tʃy]... De mots coma aquí, quicòm se pronóncian localament “atshí, tshicòn”. Una f patalalizada pòt passar de [fj] a [fs] dins certanas localitats: fin passa de [fji] a [fsi].
— I a de parlars periferics que coneisson pas o pauc la palatalizacion, sustot dins l’extrèm nòrd, en Borbonés, dins lo Creissent.
— Las diferentas palatalizacions auvernhatas se limitan pas au dialècte auvernhat. Las trobam tanben dins los parlars de Vivarés (que son vivaroalpencs au nòrd e lengadocians au sud). Esporadicament i a tanben de palatalizacions dins d’autres dialèctes.
Tanben en anglés
La palatalizacion, de fait, es una tendéncia latenta que trobam dins totas las partidas dau Mond. L’anglés coneis ben quauques palatalizacions similaras a l’auvernhat:
— auvernhat mission [mjiˈʃju] = anglés mission [ˈmiʃən]
— auvernhat vision [vjiˈʒju] = anglés vision [ˈviʒən]
— auvernhat nacion [naˈʃju] = anglés nation [ˈneɪ̯ʃən]
— auvernhat sucre [ˈʃykrə] = anglés sugar [ˈʃʊgə]
— auvernhat natura [naˈtjyra] = anglés nature [ˈneɪ̯tʃə]
— auvernhat vision [vjiˈʒju] = anglés vision [ˈviʒən]
— auvernhat nacion [naˈʃju] = anglés nation [ˈneɪ̯ʃən]
— auvernhat sucre [ˈʃykrə] = anglés sugar [ˈʃʊgə]
— auvernhat natura [naˈtjyra] = anglés nature [ˈneɪ̯tʃə]
(Per èsser complet, chaudriá mençonar que la consonanta l coneis tanben una palatalizacion especifica après una consonanta, dins fòrça parlars auvernhats: clau [ˈklaw > ˈkʎaw > ˈkjaw]. Mas aquò es pas un fenomèn tipic de l’auvernhat, que tòcha pro de parlars de l’ensemble nòrd-occitan e de las lengas latinas en general.)