L’occitan manca pas de mots per dire “rapidament” (en anglés “quickly” o “fast”).
Podèm utilizar entretant:
Aqueste darrièr tipe, viste, es atestat en occitan medieval dempuèi lo temps dels trobadors. Originàriament, viste~vista es un adjectiu que significa “rapid~rapida”. E ne derivan los advèrbis viste e vistament que significan “rapidament”.
D’unes supausan que viste seriá un d’aqueles francismes ancians, coma jaune, palais o país, qu’arribèron en occitan tre l’Edat Mejana. De tals francismes son acceptables car venon d’una epòca ont l’occitan èra pas subordenat al francés. Lo francés medieval, de faiçon recipròca, integrava de mots d’origina occitana coma amour, caisse, abeille o escargot. Èran encara d’escambis normals e egalitaris entre lengas vesinas.
Se l’occitan viste es ben un francisme, donc, vendriá del francés medieval viste. En francés modèrne se ditz vite. Totun, dins la quita lenga francesa, se sap pas ben l’origina d’aquel mot. Benlèu ven d’una onomatopèia vist qu’exprimís la rapiditat. Benlèu ven del latin visitus. Mas res es pas segur...
L’italian ancian utilizava tanben de mots similars coma l’adjectiu visto “fringolhaire, agil” e l’advèrbi vistamente “viste, vistament”. E se supausa que, tanben, aqueles mots venián del francés medieval.
Mas davant l’incertitud de l’origina de las formas francesas, e en considerant l’ancianetat dels usatges occitans, fin finala, es pas segur que viste siá un francisme. Es pas absurde de se demandar se l’occitan viste, lo francés vi(s)te e l’italian visto serián pas de formas parallèlas que vendrián del latin.
Las formas occitanas viste e vistament son donc plan legitimas en tot cas. Son encara vivas dins certans dialèctes actuals.
En parallèl, trobam en occitan de formas sens s coma vite* o vito o vitament* e tanben lo nom la vitessa* que significa “la rapiditat”. Aquelas formas sens s son influenciadas per lo francés modèrne vite, vitement e la vitesse. Se pòdon pas explicar per una evolucion intèrna e normala en occitan. Donc son pas de formas recomandablas.
Lo cas de vito, ça que la, es estranh. Es usual en niçard. Es benlèu una mescla entre lo francisme vite* e l’advèrbi latin súbito “tanlèu, sus lo còp, subte”.
Lo francisme la vitessa* es realament superflú. Se pòt remplaçar facilament per la velocitat o la rapiditat, que son de formas pus pròchas de çò que se ditz dins d’autras lengas romanicas.
Podèm utilizar entretant:
— lèu
— regde
— aviat
— de cocha, cochosament (en auvernhat, gascon e sud-lengadocian: de coita, coitosament)
— promptament
— rapidament
— lèst (o lèste), a la lèsta
— de briu
— tot en pòsta
— viste, vistament
— etc.
— regde
— aviat
— de cocha, cochosament (en auvernhat, gascon e sud-lengadocian: de coita, coitosament)
— promptament
— rapidament
— lèst (o lèste), a la lèsta
— de briu
— tot en pòsta
— viste, vistament
— etc.
Aqueste darrièr tipe, viste, es atestat en occitan medieval dempuèi lo temps dels trobadors. Originàriament, viste~vista es un adjectiu que significa “rapid~rapida”. E ne derivan los advèrbis viste e vistament que significan “rapidament”.
D’unes supausan que viste seriá un d’aqueles francismes ancians, coma jaune, palais o país, qu’arribèron en occitan tre l’Edat Mejana. De tals francismes son acceptables car venon d’una epòca ont l’occitan èra pas subordenat al francés. Lo francés medieval, de faiçon recipròca, integrava de mots d’origina occitana coma amour, caisse, abeille o escargot. Èran encara d’escambis normals e egalitaris entre lengas vesinas.
Se l’occitan viste es ben un francisme, donc, vendriá del francés medieval viste. En francés modèrne se ditz vite. Totun, dins la quita lenga francesa, se sap pas ben l’origina d’aquel mot. Benlèu ven d’una onomatopèia vist qu’exprimís la rapiditat. Benlèu ven del latin visitus. Mas res es pas segur...
L’italian ancian utilizava tanben de mots similars coma l’adjectiu visto “fringolhaire, agil” e l’advèrbi vistamente “viste, vistament”. E se supausa que, tanben, aqueles mots venián del francés medieval.
Mas davant l’incertitud de l’origina de las formas francesas, e en considerant l’ancianetat dels usatges occitans, fin finala, es pas segur que viste siá un francisme. Es pas absurde de se demandar se l’occitan viste, lo francés vi(s)te e l’italian visto serián pas de formas parallèlas que vendrián del latin.
Las formas occitanas viste e vistament son donc plan legitimas en tot cas. Son encara vivas dins certans dialèctes actuals.
En parallèl, trobam en occitan de formas sens s coma vite* o vito o vitament* e tanben lo nom la vitessa* que significa “la rapiditat”. Aquelas formas sens s son influenciadas per lo francés modèrne vite, vitement e la vitesse. Se pòdon pas explicar per una evolucion intèrna e normala en occitan. Donc son pas de formas recomandablas.
Lo cas de vito, ça que la, es estranh. Es usual en niçard. Es benlèu una mescla entre lo francisme vite* e l’advèrbi latin súbito “tanlèu, sus lo còp, subte”.
Lo francisme la vitessa* es realament superflú. Se pòt remplaçar facilament per la velocitat o la rapiditat, que son de formas pus pròchas de çò que se ditz dins d’autras lengas romanicas.