Lei mots que se terminan per -èu -èa e -ieu -ieva

Dins lei cultismes (lei mots de formacion culta o sabenta, que lei prenèm au grèc e au latin) avèm una sèria de formas que se terminan per ‑èu au masculin e per ‑èa au femenin. Venon en generau:

— Dei terminasons latinas ‑eus au masculin, ‑ea au femenin, ‑eum au genre nèutre.

— Dei terminasons latinas ‑aeus au masculin, ‑aea au femenin, ‑aeum au genre nèutre.

— Dei terminasons grègas ‑aios (‑αιος) au masculin, ‑aia (‑αια) au femenin, ‑aion (‑αιον) au genre nèutre.

Lei lengas romanicas de la Mediterranèa pòrtan de terminasons similaras a aquelei de l’occitan e en acòrdi amb lo latin e lo grèc.

— Lo catalan ditz ‑eu (o ‑i) au masculin e ‑ea (o ´‑ia) au femenin.

— L’espanhòu ditz ‑eo au masculin e ‑ea au femenin.

— L’italian ditz ‑eo au masculin e ‑ea au femenin.

Lo francés, per còntra, a de terminasons completament imprevisiblas e irregularas.

L’usatge occitan normatiu recomanda de restaurar una certana coeréncia. L’occitan se deu alinhar sus lo latin, lo grèc, lo catalan, l’espanhòu e l’italian. Deu pas seguir lei formas susprenentas dau francés.

Dins quauquei cas, es pas solament lo francés que crèa la confusion, mai tanben l’abséncia d’usatge consolidat de l’occitan. Es una situacion que favoriza encara mai lei formas trantalhantas.

Vaicí d’exemples.

(1)
— grèc: Europaios Europaia Europaion
— latin: europaeus europaea europaeum
— catalan: europeu europea
— espanhòu: europeo europea
— italian: europeo europea
— occitan

· normatiu: europèu europèa
· francizat: european* europeana*
· trantalhant: europenc* europenca*

— francés: européen européenne

(2)
— grèc: Aramaios Aramaia Aramaion
— latin: aramaeus aramaea aramaeum
— catalan: arameu aramea
— espanhòu: arameo aramea
— italian: arameo aramea
— occitan

· normatiu: aramèu aramèa
· francizat: aramean* arameana*

— francés: araméen araméenne

(3)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: mediterraneus mediterranea mediterraneum
— catalan: mediterrani mediterrània
— espanhòu: mediterráneo mediterránea
— italian: mediterraneo mediterranea
— occitan

· normatiu: mediterranèu mediterranèa
· trantalhant: mediterranh* mediterranha*
· fantasiós: mie(g)terran* mie(g)terrana* (invencion occitanista)
· francizat: mediterranean* mediterraneana*

— francés: méditerranéen méditerranéenne

(3 bis)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: (pas de forma similara)
— catalan: el mar Mediterrani = la mar Mediterrània
— espanhòu: el Mar Mediterráneo
— italian: il Mar Mediterraneo
— occitan

· normatiu: la Mar Mediterranèa
· trantalhant: la Mar Mediterranha*
· fantasiós: la Mar Mie(g)terrana* (invencion occitanista)

— francés: la Mer Méditerranée

(4)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: rectilineus rectilinea rectilineum
— catalan: rectilini rectilínia
— espanhòu: rectilíneo rectilínea
— italian: rettilineo rettilinea
— occitan

· normatiu: rectilinèu rectilinèa
· francizat: rectilinhe* rectilinha*

— francés: rectiligne

(5)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: contemporaneus contemporanea contemporaneum
— catalan: contemporani contemporània
— espanhòu: contemporáneo contemporánea
— italian: contemporaneo contemporanea
— occitan

· normatiu: contemporanèu contemporanèa
· francizat: contemporan* contemporana*

— francés: contemporain contemporaine

(6)
— grèc: mouseion
— latin: museum
— catalan: museu
— espanhòu: museo
— italian: museo
— occitan

· normatiu: musèu
· francizat: musé* = museòn*

— francés: musée = muséum = rarament muséon

(7)
— grèc: Lykeion
— latin: Lyceum
— catalan: liceu
— espanhòu: liceo
— italian: liceo
— occitan

· normatiu: licèu
· francizat: licé*

— francés: lycée

(8)
— grèc: idea
— latin: idea
— catalan: idea
— espanhòu: idea
— italian: idea
— occitan

· normatiu: idèa
· trantalhant: idèia* = idea* = eidèia* = idèva* = idada*

— francés: idée

I a quauquei cas que l’occitan utiliza lei formas semicultas ‑ieu ‑ieva dempuei una vielha tradicion medievala, en luòc dei formas ‑èu ‑èa:

josieu josieva = judieu judieva
ebrieu ebrieva (es mens tradicionau de dire ebrèu* ebrèa*)
Matieu
Andrieu