Lo positivisme polonés a la particularitat d’estar a l’encòp un periòde istoric e un movement literari.
Au nivèu istoric, lo periòde comencèc funèstament per la repression sagnosa de la susmauta dita “de genièr” de 1863. Cau díser que Polonha estoc dividida tres còps dens son istòria per sons vesins drin envadissents, (sense de jòc de mots), sia l’Empèri rus, Prússia (puèi Alemanha) e l’Empèri austro-hongrés. Après quate ensais de liberacion per la luta armada, la constatacion estoc hèita que lo rebomb de la des·hèita aluenhava encara mès lo pòble polonés de son esper de libertat.
Aqueste periòde seguiscoc lo deu Romantisme au quau s’opausèc un moment.
La navèra generacion decidiscoc doncas de cambiar de filosofia e de s’encaminar de cap a unas prioritats:
Abandonar la luta armada que causa mès de domaus a Polonha que non pas de beneficis.
Desvolopar Polonha deu punt de vista economic ende ahortir son estatut sus l’empont internacionau.
Botar l’accent sus l’educacion, sustot de cap aus mès desmonedats, ende milhorar lor nivèu de vida e hèr créisher atau lor consciéncia nacionala.
Integrar milhor las minoritats etnicas ende favorizar la tolerància e l’assimilacion.
Installar l’egalitat entre òmis e hemnas.
Parallèlament ad aquesta linha politica, una escòla literària se desvolopèc. L’òrde estoc balhat de prodúser lo mès qui’s posca de pròsa, au detriment de la poesia, considerada meslèu coma un element important deu Romantisme e podent pauc servir la causa deu positivisme.
L’autor màger d’aqueste periòde es sense de dobte Henryk Sienkiewicz (véser imatge). Deishèc una òbra de las impressionantas dambe romans coma l’enòrme Quo vadis, mes tanben Ogniem i meczem (Peu gladi e peu huec), o tanben Potop (Lo deluvi). Estoc lo purmèr autor polonés que receboc lo prèmi Nobel de literatura en 1905.
Coma nòste Frederic Mistral receboc, eth, lo medish prèmi l’annada d’abans, la transicion es aisida.
Los Poloneses, deus quaus la cultura e la quita existéncia coma pòble èran miaçadas, decidiscón doncas de prodúser òbras de totas ende que lor literatura posca vénguer de mau evitar.
Solide cau parlar la lenga purmèr, es evident. Mes se volèm sauvar la cultura, cau tanben se botar a escríver romans, novèlas, poèmas, minutinas, cançons, pèças de teatre, films, perqué pas opèras, e tot çò qu’es possible en art.
Se calèva cercar un eslogan, poderém díser: “la produccion ende la subervida”, l’enonciat pòt semblar drin angoishós, mes pausa clarament las dadas deu problèma. Diserém lavetz d’un biaish mès doç: “los calams contra lo desbromb”. A vòstes gredons, estilos, clavèrs d’ordenator! Tadadam!
Aquò pòt estar la leçon eretada deus positivistas poloneses.
Au nivèu istoric, lo periòde comencèc funèstament per la repression sagnosa de la susmauta dita “de genièr” de 1863. Cau díser que Polonha estoc dividida tres còps dens son istòria per sons vesins drin envadissents, (sense de jòc de mots), sia l’Empèri rus, Prússia (puèi Alemanha) e l’Empèri austro-hongrés. Après quate ensais de liberacion per la luta armada, la constatacion estoc hèita que lo rebomb de la des·hèita aluenhava encara mès lo pòble polonés de son esper de libertat.
Aqueste periòde seguiscoc lo deu Romantisme au quau s’opausèc un moment.
La navèra generacion decidiscoc doncas de cambiar de filosofia e de s’encaminar de cap a unas prioritats:
Abandonar la luta armada que causa mès de domaus a Polonha que non pas de beneficis.
Desvolopar Polonha deu punt de vista economic ende ahortir son estatut sus l’empont internacionau.
Botar l’accent sus l’educacion, sustot de cap aus mès desmonedats, ende milhorar lor nivèu de vida e hèr créisher atau lor consciéncia nacionala.
Integrar milhor las minoritats etnicas ende favorizar la tolerància e l’assimilacion.
Installar l’egalitat entre òmis e hemnas.
Parallèlament ad aquesta linha politica, una escòla literària se desvolopèc. L’òrde estoc balhat de prodúser lo mès qui’s posca de pròsa, au detriment de la poesia, considerada meslèu coma un element important deu Romantisme e podent pauc servir la causa deu positivisme.
L’autor màger d’aqueste periòde es sense de dobte Henryk Sienkiewicz (véser imatge). Deishèc una òbra de las impressionantas dambe romans coma l’enòrme Quo vadis, mes tanben Ogniem i meczem (Peu gladi e peu huec), o tanben Potop (Lo deluvi). Estoc lo purmèr autor polonés que receboc lo prèmi Nobel de literatura en 1905.
Coma nòste Frederic Mistral receboc, eth, lo medish prèmi l’annada d’abans, la transicion es aisida.
Los Poloneses, deus quaus la cultura e la quita existéncia coma pòble èran miaçadas, decidiscón doncas de prodúser òbras de totas ende que lor literatura posca vénguer de mau evitar.
Solide cau parlar la lenga purmèr, es evident. Mes se volèm sauvar la cultura, cau tanben se botar a escríver romans, novèlas, poèmas, minutinas, cançons, pèças de teatre, films, perqué pas opèras, e tot çò qu’es possible en art.
Se calèva cercar un eslogan, poderém díser: “la produccion ende la subervida”, l’enonciat pòt semblar drin angoishós, mes pausa clarament las dadas deu problèma. Diserém lavetz d’un biaish mès doç: “los calams contra lo desbromb”. A vòstes gredons, estilos, clavèrs d’ordenator! Tadadam!
Aquò pòt estar la leçon eretada deus positivistas poloneses.