Çò qu'èi dit au grand debat nacionau

Lo 19 de heurèr estoc organizat a Tornafuèlha, vilòta on demòri, un encontre public dens l’encastre deu “gran debat nacionau” perpausat peu govèrn e lo president de la republica.
 
Es la comuna qu’avèva apitat tot aquò, shens tanpauc de s’impausar dens lo devís, lo conse èra present mes parlèc pas qu’a la fin ende mercejar los services tecnics qu’an sonorizat la serada e los estudiants que retranscrivén tot. Lo debat estoc tanben enregistrat e se pòt ausir suu siti nacionau deu gran debat.
 
I avèva unas 200 personas (segon çò que comptèc), de las qualas un sol joen de mens de quaranta ans (!) e quate Gilets Jaunes. Estoc presentat per universitaris qu’an assegurada la despartida de la paraula. Quate tèmas èran estats causits:
   
Èri jo meslèu vengut peu darrèr subjècte e’m caloc aténguer un brave moment abans de poder intervénguer. Lo debat estoc fòrça cortés e d’un nivèu pro haut, pas degun pugèc la votz e totis escotèn los autes en silenci. D’aqueste punt de vista, estoc una escaduda de las beròias.
 
Una brava majoritat se semblava situar dens un biaish de pensar que diserí “d’esquèrra”, es a díser qu’an exprimit arcasts de cap au capitalisme liberau tau qu’es adara. Duas personas se muishèn mès d’una inspiracion “macronista”.
 
Quan arribèc lo quatau subjècte, demandoi lo microfòne de tira ende pausar las basas d’una discutida (daubuns diserén “orientar” lo debat). Vaquí çò que disoi haut o baish:
 
“La vida democratica actuala es basada sus un mesentenut, o se volètz, una mespresa devuda au vocabulari. Totis pensan qu’an lo dret de vòte, mes en hèit degun l’a pas. (Aquí hèi un drin de teatre ende sosténguer l’atencion deu public en tot díser en muishar deu dit: “N’atz pas lo dret de vòte, Sénher, vosautes tanpauc …”). Am pas que lo dret d’elegir. Es a díser ensajar de causir lo a qui vam balhar nòste dret de vòte, au quau renonciam.
 
Se s’agís deu nivèu municipau, dens una vilòta coma la nòsta, es pas tròp grèu. Vesi aquí sénher lo conse a qui pòdi parlar quan vòli, o tanben los sòcis deu conselh municipau que son disponibles (Los muishi deu dit tanben).
 
Mes se s’agís deu nivèu regionau, es mès complicat. Se prenèm l’exemple de Corsega, an elegit una majoritat sus un programa fòrça precís dens lo quau se trobava lo co-oficialitat de la lenga còrsa, refòrma que còsta pas un sòu. E ben lo govèrn decisdiscoc qu’aquesta eleccion valèva pas ren, e que çò qu’avèvan causit democraticament seré pas jamès aplicat, a maugrat qu’es la volontat de la majoritat deu pòble.
 
Au nivèu de l’amassada nacionala, es pièger. A pas nat dret, pòt pas causir son calendari, los deputats son investits per partits politics e lo govèrn a tojorn lo 49.3 ende “cort-circuitar” se per escàs se susmautan.
 
Vos parli pas deu deputats europencs qu’an pas lo dret de perpausar lors leis, e qu’an a costat de lor burèu lo d’un sòci de grop de pression privat (lobby) que pòdon prénguer part a las quitas commissions. Vaquí, m’agradaré que lo monde sosque ad aqueste problèma de dret de vòte e de dret d’elegir. Mercés. “
 
Avèvi pervist d’acabar per una citacion de Jean-Jacques Rousseau, mes m’ac desbrembèc. La seguida deu debat se hascoc pas tan qu’aquò sus aquesta dralha, mes unas personas a la fin me vengón trobar ende’m díser qu’èran d’acòrd dambe jo.
 
Vaquí çò que digoi au debat, soi pas segur qu’aquò receba un gran rebomb au nivèu dit “nacionau”.