N’ac saben pas pro, l’Occitània qu’ei hilha de la romanitat. Se, abans la conquista romana, lo territòri qui mei tard seré lo de la lenga occitana èra abitat per pòbles d’originas diferentas – cèltas, ligurs, aquitans, shens parlar deus grècs de Marselha e d’aulhors, la romanitat que’us liguè en un ensemble unic e divèrs.
La refòrma administrativa de Dioclecian qu’ac pròva. Aqueste qu’ei un emperador qui regnè de 284 a 305, un deus màgers emperadors romans, lo qui, au cap d’un sègle d’invasions e de crisis, dé ua navèra aviada a l’Empèri e’u permetó de continuar un sègle e miei de mei. Dinc adara, l’Empèri roman qu’èra estat sosadministrat. Entà que los governadors avossen un mei gran contaròtle sus las ciutats, qui asseguravan la collècta deus impòsts, Dioclecian que hasó passar lo nombre de províncias de 48 a un centenat: províncias mei petitas, donc de mei bon dirigir entaus governadors. La refòrma qu’implicava tanben que dab províncias mei petitas, los governadors n’èran pas autan puishants, e donc de mei bon contarotlar eths medishs per l’emperador.
Dinc alavetz, duas províncias sonque que’s partatjavan lo territòri deu sud de la Gàllia: a l’oèst l’Aquitània, deus Pirenèus tà la Garona, tà la Lèira e tau Massís Centrau, e a l’èst, la Narbonesa, de la Garona tà la Mediterranèa e taus Aups, a las quaus podem hornir ua partida de las duas petitas províncias deus Aups maritimes e deus Aups cocians (mapa 1).
![]()
D’aqueras quate províncias, Dioclecian que’n hasó sèt (l’Aquitània prumèra, l’Aquitània segonda, la Novempopulania, la Narbonesa prumèra, la Narbonesa segonda, los Aups Maritimes e la Vienesa, au torn de Viena, la ciutat suus bòrds deu Ròse) (mapa 2).
![]()
Mes sustot, çò qui ns’interèssa ací qu’ei de saber que las navèras províncias, Dioclecian que las gropè en circonscripcions mei granas aperadas diocèsis. Las sèt províncias qui vieni de citar que formèn lo diocèsi de Vienesa: que portava lo medish nom que la província de Vienesa, per’mor que Viena qu’èra la capitala d’aquesta, mes tanben la de tot lo diocèsi. Mei tard, la capitala qu’estó transferida a Bordèu.
Aqueth diocèsi de Vienesa, que l’aperavan tanben las Sèt Províncias. Au son cap, com tà tots los diocèsis, l’emperador que nomava un vicari.
Dem un uelhat adara ad aquesta mapa (mapa 3):
![]()
La mapa qu’ei clara: peu prumèr còp dens l’istòria de Roma, lo nom de Gàllia qu’ei reservat au nòrd deu país deus gallés. En hant províncias mei petitas, e en amassant-las en diocèsis, Dioclecian ne’s pensè pas que s’i podè crear un diocèsi a l’oèst de la Gàllia, e un aute a l’èst: la linha de diferéncia evidenta qu’èra dejà enter lo sud (mei romanizat) e lo nòrd (mensh romanizat, e mei militarizat per’mor de la proximitat deus germans, tostemps envadidors potenciaus). La mei grana romanizacion deu Sud que va dab ua miélher situacion economica, per’mor que las províncias aqueras n’an pas patit autant de las destruccions provocadas per las invasions deu sègle IIIau.
Atau, peu prumèr còp dens l’istòria, lo poder politic que pren acte de la diferéncia enter lo nòrd e lo sud de l’anciana Gàllia, e que’u da ua consequéncia administrativa: dus diocèsis diferents. Mes las Sèt Províncias que son tanben lo prumèr exemple d’ua circonscripcion administrativa qui amassa cèltas, ligurs e aquitans: que son ua pre-Occitània, lo prumèr embrion de çò qui serà lo País d’Òc. Tà l’istorian francés André Piganiol, los diocèsis de Dioclecian qu’anóncian las futuras nacionalitats. Se i manca lo Portugau e la Catalonha, dont l’espelida e’s deverà a encausas posterioras, qu’ei shens dobte vertat dens lo cas occitan, a maugrat que secessionistas lingüistics qui i a afirmen que la Gasconha n’a pas “arren a véder” dab lo Lengadòc e la Provença.
![abonar los amics de Jornalet]()
La refòrma administrativa de Dioclecian qu’ac pròva. Aqueste qu’ei un emperador qui regnè de 284 a 305, un deus màgers emperadors romans, lo qui, au cap d’un sègle d’invasions e de crisis, dé ua navèra aviada a l’Empèri e’u permetó de continuar un sègle e miei de mei. Dinc adara, l’Empèri roman qu’èra estat sosadministrat. Entà que los governadors avossen un mei gran contaròtle sus las ciutats, qui asseguravan la collècta deus impòsts, Dioclecian que hasó passar lo nombre de províncias de 48 a un centenat: províncias mei petitas, donc de mei bon dirigir entaus governadors. La refòrma qu’implicava tanben que dab províncias mei petitas, los governadors n’èran pas autan puishants, e donc de mei bon contarotlar eths medishs per l’emperador.
Dinc alavetz, duas províncias sonque que’s partatjavan lo territòri deu sud de la Gàllia: a l’oèst l’Aquitània, deus Pirenèus tà la Garona, tà la Lèira e tau Massís Centrau, e a l’èst, la Narbonesa, de la Garona tà la Mediterranèa e taus Aups, a las quaus podem hornir ua partida de las duas petitas províncias deus Aups maritimes e deus Aups cocians (mapa 1).
D’aqueras quate províncias, Dioclecian que’n hasó sèt (l’Aquitània prumèra, l’Aquitània segonda, la Novempopulania, la Narbonesa prumèra, la Narbonesa segonda, los Aups Maritimes e la Vienesa, au torn de Viena, la ciutat suus bòrds deu Ròse) (mapa 2).
Mes sustot, çò qui ns’interèssa ací qu’ei de saber que las navèras províncias, Dioclecian que las gropè en circonscripcions mei granas aperadas diocèsis. Las sèt províncias qui vieni de citar que formèn lo diocèsi de Vienesa: que portava lo medish nom que la província de Vienesa, per’mor que Viena qu’èra la capitala d’aquesta, mes tanben la de tot lo diocèsi. Mei tard, la capitala qu’estó transferida a Bordèu.
Aqueth diocèsi de Vienesa, que l’aperavan tanben las Sèt Províncias. Au son cap, com tà tots los diocèsis, l’emperador que nomava un vicari.
Dem un uelhat adara ad aquesta mapa (mapa 3):
La mapa qu’ei clara: peu prumèr còp dens l’istòria de Roma, lo nom de Gàllia qu’ei reservat au nòrd deu país deus gallés. En hant províncias mei petitas, e en amassant-las en diocèsis, Dioclecian ne’s pensè pas que s’i podè crear un diocèsi a l’oèst de la Gàllia, e un aute a l’èst: la linha de diferéncia evidenta qu’èra dejà enter lo sud (mei romanizat) e lo nòrd (mensh romanizat, e mei militarizat per’mor de la proximitat deus germans, tostemps envadidors potenciaus). La mei grana romanizacion deu Sud que va dab ua miélher situacion economica, per’mor que las províncias aqueras n’an pas patit autant de las destruccions provocadas per las invasions deu sègle IIIau.
Atau, peu prumèr còp dens l’istòria, lo poder politic que pren acte de la diferéncia enter lo nòrd e lo sud de l’anciana Gàllia, e que’u da ua consequéncia administrativa: dus diocèsis diferents. Mes las Sèt Províncias que son tanben lo prumèr exemple d’ua circonscripcion administrativa qui amassa cèltas, ligurs e aquitans: que son ua pre-Occitània, lo prumèr embrion de çò qui serà lo País d’Òc. Tà l’istorian francés André Piganiol, los diocèsis de Dioclecian qu’anóncian las futuras nacionalitats. Se i manca lo Portugau e la Catalonha, dont l’espelida e’s deverà a encausas posterioras, qu’ei shens dobte vertat dens lo cas occitan, a maugrat que secessionistas lingüistics qui i a afirmen que la Gasconha n’a pas “arren a véder” dab lo Lengadòc e la Provença.
