Comença enfin l'an 2021, e s'aluènha la tristoneta annada 2020, que tractàvem coma se foguèsse lo pièger an de l'istòria de l'umanitat. Rassegurem-nos: segon d'arqueològs, o foguèt l'an 536, en causa d'un refregiment brutal de las temperaturas, degut versemblablament a l'erupcion d'un volcan islandés. Nos fa encara mal la pandemia, mas en general morissèm pas en mejana a mens de 40 ans de las consequéncias d'una famina generalizada que destabiliza las societats. Los occitans assumits podèm èsser mai tranquils, e benlèu encoratjats.
Nòstra cultura, o sabèm, fa partida de la civilizacion europèa. Soi d'acòrdi amb Pau Valèri, lo pensador e poèta setòri d'expression francesa, quand explicava que la civilizacion europèa es lo rescontre de tres influéncias fondamentalas. D'èsser europèu es aver recebut l'eiretatge de l'administracion romana, de l'esperitalitat crestiana e de la pensada grèga. Es un triple eiretatge, a pas empachat d'autres apòrts, e ne fasèm çò que volèm, mas es l'eiretatge europèu comun qu'es encara al centre de l'Euròpa d'ara, e fin finala, los que contèstan aquel triple eiretatge demòstran qu'es ara plan present.
L'unitat d'aquel triple eiretatge es son aspiracion a l'universalisme: las leis romanas se devián aplicar a totes los pòbles, lo cristianisme s'assòcia encara teoricament a l'idèa que la crestiantat s'establirà dins totes los còrs de tota la planeta, e lo grèc de l'Antiquitat classica se vesiá coma lo sol vertadièr civilizat fàcia al barbar, e mai Alexandre, cèrtas de Macedònia e non d'Atenas, volguèsse bastir un empèri que fusionèsse lo grèc e lo barbar.
Òr, l'universalisme supausa per definicion que se defenda de valors universalas. En nom de qué las valors de l'empèri roman èran superioras a las d'Egipte o de China? L'islam, que crei pas en la divinitat de Jèsus, pretend teoricament a la meteissa conquista mondiala que lo cristianisme. Sabèm que los pèrsas enemics dels grècs antics desvolopavan una civilizacion d'un grand rafinament. Mai grèu: en nom d'aquel universalisme s'exterminèt de civilizacions, se deportèt de milions d'esclaus e se colonizèt de pòbles amb una granda cruseltat: coma la cruseltat manifestada en la destruccion de civilizacions, l'esclavatge e la colonizacion se poiriá considerar universala, çò es universalament valida per l'umanitat?
Al contrari, coma o suggerisson d'autors africanistas, per exemple Pap Ndiaye o Louis-Georges Tin, l'universalisme europèu, mai largament occidental, es pas un universalisme vertadièr, qu'implicariá de prene en compte de valors absoludament comunas a l'umanitat, mas un uniformalisme; çò es la volontat d'impausar de valors etnocentricas en nom de la pretension a l'universalitat. Tres còps dins l'Istòria, los occitans patiguèrem l'uniformalisme: los primièrs dos còps l'uniformalisme religiós catolic (l'eliminacion del catarisme donèt accès liure a la dominacion francesa; lo secutament del protestantisme, entre tres e quatre sègles puèi, nos aflaquiguèt), e lo darrièr l'uniformalisme estatal francés: renonciar a nòstras lenga e cultura occitanas nos dobrissiá la draia d'una universalitat qu'èra en realitat una adesion totala a la cultura francesa e l'abandon de çò nòstre.
L'universalisme vertadièr, valent a dire non uniformalista, o es quand cèrca pas d'impausar sas valors mas capita a descobrir las valors umanas comunas delà las diferéncias culturalas. Se tracta pas, doncas, d'un relativisme cultural que paradoxalament mena tanben al racisme: me recòrdi de l'escàndol de la senténcia d'un jutge canadenc qu'en 1998 volguèt aleujar la pena d'un violaire haitian "en consideracion de sa cultura". Per aquel jutge, un haitian èra mens colpable de violament qu'un canadenc "occidental" perque sa cultura, çò pensava lo magistrat, tolerava aquel crime. Se poiriá pensar que foguèt una decision antiracista, respectuosa de la cultura, mas èra tot lo contrari: considerava l'haitian mens capable que lo "blanc" canadenc d'interiorizar lo respècte de la dignitat e del còrs de la femna; aquela senténcia foguèt, en consequéncia, una mòstra de racisme pur e dur. D'efièch, la necessària consideracion de la diferéncia culturala coma relacion desparièra amb lo Mond empedís pas la cèrca de valors universalas: perqué, per exemple, una femna d'un país musulman auriá mens drech d'èsser liura qu'una femna d'un país occidental? Pauc a cha pauc se bastís lo consens que la dignitat de quin èsser uman que siá es un principi universal.
Los occitans nos podèm doncas enorgulhir d'èsser dins la modernitat: d'un caire nos defendèm contra l'uniformalisme qu'avalís nòstras lenga e cultura, mas d'autre caire lucham pas per un relativisme cultural mas per un universalisme en lo qual lo respècte de las culturas es un principi que merita d'èsser defendut.
Bona annada 2021 a totòm!
![abonar los amics de Jornalet]()
Nòstra cultura, o sabèm, fa partida de la civilizacion europèa. Soi d'acòrdi amb Pau Valèri, lo pensador e poèta setòri d'expression francesa, quand explicava que la civilizacion europèa es lo rescontre de tres influéncias fondamentalas. D'èsser europèu es aver recebut l'eiretatge de l'administracion romana, de l'esperitalitat crestiana e de la pensada grèga. Es un triple eiretatge, a pas empachat d'autres apòrts, e ne fasèm çò que volèm, mas es l'eiretatge europèu comun qu'es encara al centre de l'Euròpa d'ara, e fin finala, los que contèstan aquel triple eiretatge demòstran qu'es ara plan present.
L'unitat d'aquel triple eiretatge es son aspiracion a l'universalisme: las leis romanas se devián aplicar a totes los pòbles, lo cristianisme s'assòcia encara teoricament a l'idèa que la crestiantat s'establirà dins totes los còrs de tota la planeta, e lo grèc de l'Antiquitat classica se vesiá coma lo sol vertadièr civilizat fàcia al barbar, e mai Alexandre, cèrtas de Macedònia e non d'Atenas, volguèsse bastir un empèri que fusionèsse lo grèc e lo barbar.
Òr, l'universalisme supausa per definicion que se defenda de valors universalas. En nom de qué las valors de l'empèri roman èran superioras a las d'Egipte o de China? L'islam, que crei pas en la divinitat de Jèsus, pretend teoricament a la meteissa conquista mondiala que lo cristianisme. Sabèm que los pèrsas enemics dels grècs antics desvolopavan una civilizacion d'un grand rafinament. Mai grèu: en nom d'aquel universalisme s'exterminèt de civilizacions, se deportèt de milions d'esclaus e se colonizèt de pòbles amb una granda cruseltat: coma la cruseltat manifestada en la destruccion de civilizacions, l'esclavatge e la colonizacion se poiriá considerar universala, çò es universalament valida per l'umanitat?
Al contrari, coma o suggerisson d'autors africanistas, per exemple Pap Ndiaye o Louis-Georges Tin, l'universalisme europèu, mai largament occidental, es pas un universalisme vertadièr, qu'implicariá de prene en compte de valors absoludament comunas a l'umanitat, mas un uniformalisme; çò es la volontat d'impausar de valors etnocentricas en nom de la pretension a l'universalitat. Tres còps dins l'Istòria, los occitans patiguèrem l'uniformalisme: los primièrs dos còps l'uniformalisme religiós catolic (l'eliminacion del catarisme donèt accès liure a la dominacion francesa; lo secutament del protestantisme, entre tres e quatre sègles puèi, nos aflaquiguèt), e lo darrièr l'uniformalisme estatal francés: renonciar a nòstras lenga e cultura occitanas nos dobrissiá la draia d'una universalitat qu'èra en realitat una adesion totala a la cultura francesa e l'abandon de çò nòstre.
L'universalisme vertadièr, valent a dire non uniformalista, o es quand cèrca pas d'impausar sas valors mas capita a descobrir las valors umanas comunas delà las diferéncias culturalas. Se tracta pas, doncas, d'un relativisme cultural que paradoxalament mena tanben al racisme: me recòrdi de l'escàndol de la senténcia d'un jutge canadenc qu'en 1998 volguèt aleujar la pena d'un violaire haitian "en consideracion de sa cultura". Per aquel jutge, un haitian èra mens colpable de violament qu'un canadenc "occidental" perque sa cultura, çò pensava lo magistrat, tolerava aquel crime. Se poiriá pensar que foguèt una decision antiracista, respectuosa de la cultura, mas èra tot lo contrari: considerava l'haitian mens capable que lo "blanc" canadenc d'interiorizar lo respècte de la dignitat e del còrs de la femna; aquela senténcia foguèt, en consequéncia, una mòstra de racisme pur e dur. D'efièch, la necessària consideracion de la diferéncia culturala coma relacion desparièra amb lo Mond empedís pas la cèrca de valors universalas: perqué, per exemple, una femna d'un país musulman auriá mens drech d'èsser liura qu'una femna d'un país occidental? Pauc a cha pauc se bastís lo consens que la dignitat de quin èsser uman que siá es un principi universal.
Los occitans nos podèm doncas enorgulhir d'èsser dins la modernitat: d'un caire nos defendèm contra l'uniformalisme qu'avalís nòstras lenga e cultura, mas d'autre caire lucham pas per un relativisme cultural mas per un universalisme en lo qual lo respècte de las culturas es un principi que merita d'èsser defendut.
Bona annada 2021 a totòm!
