[Democracia Europèa: II]
Las lengas de la Democracia Europèa
Per garentir un foncionament democratic mai grand possible, foguèt decidit que çò essencial del poder se trobèsse pas pus concentrat a la cima d'una piramida inaccessibla a la majorança, mas tot al contrari a la basa, per que d'assembladas popularas prengan las decisions que pertòcan a las comunautats.
Aquela decision amodèt entre las divèrsas comunautats una reflexion sus las lengas. Pareguèt legitim que dins cada comunautat la lenga primièra foguèsse la lenga locala, e mai de politicas n'aguèsson eradicat un grand nombre d'elas. Per exemple, lo mond se recordavan amb fòrça tristesa, al sud-èst dels Pirenèus, de las consequéncias catastroficas de la presidéncia de Gabriel Rufián, que per agradar a la "basa obrièra" aviá decidit de sacrificar la lenga catalana; e fòrça trobèron aital logic de far correspondre, per tal de melhor comprene las particularitats istoricas e culturalas de las comunautats, a cada territòri son parlar pròpri. Per aiçò, cada còp que foguèt encara possible, s'assagèt de recobrar las lengas pròprias dels territòris.
Tras que mai complèxe, totun, foguèt de causir una lenga comuna. Se prepausèt las "grandas lengas majoritàrias", mas degun volguèt pas sosténer las lengas d'impèris descasuts genocidaris: se podiá pas, decentament, bastir una democracia europèa en clucant los uèlhs sus de valors antidemocraticas d'asserviment de pòbles e culturas. D'unes pretendèron de tornar al latin, per son long prestigi e "sas qualitats logicas", sa plaça antica e medievala, mas d'autres faguèron remarcar que aquela civilizacion insaciablament conquistaira explicava plan de malaürs de l'Euròpa modèrna; e lo vejaire general foguèt de'n reservar l'estudi per manténer la memòria de sègles fosques mas glorioses. Las lengas construchas, reputadas nèutras, obtenguèron mai de partisans, en particular l'esperanto, la sola qu'aguèsse de verai foncionat, e de fach aquesta tenguèt lèu un cèrt usatge.
Mas tanben se comencèt d'installar l'opinion que la neutralitat, per tant estimabla que foguèsse, bastava pas per donar fam de practicar una lenga. Per ansin, totjorn que mai de gents s'interessèron a l'occitan, una lenga de las grandas qualitats. Primièr, amb son vocabulari latin e son evolucion moderada a respècte del latin popular, èra de bon entendre per fòrça culturas. D'autre caire, contràriament al latin classic, sa sintaxi demorava accessibla. Lo ponch decisiu foguèt lo destin tragic d'aquela lenga: s'èra espandida a l'Edat Mejana, portaira d'una rica literatura, mas los apetisses de barons estrangièrs e lo fanatisme religiós faguèron aliança per l'avalir, e se trobèt absorbida per un estat aürosament destruch puèi, victima de son arrogància illimitada, qu'aviá longtemps representat l'opausat de las valors de la Democracia Europèa. Plan documentada, enfin, la lenga occitana, malgrat una epòca desastrosa ont aviá mai d'acadèmias que de parlaires, finiguèt que devenguèt la referéncia per una lenga comuna, utila als escambis de las comunautats.
![abonar los amics de Jornalet]()
Las lengas de la Democracia Europèa
Per garentir un foncionament democratic mai grand possible, foguèt decidit que çò essencial del poder se trobèsse pas pus concentrat a la cima d'una piramida inaccessibla a la majorança, mas tot al contrari a la basa, per que d'assembladas popularas prengan las decisions que pertòcan a las comunautats.
Aquela decision amodèt entre las divèrsas comunautats una reflexion sus las lengas. Pareguèt legitim que dins cada comunautat la lenga primièra foguèsse la lenga locala, e mai de politicas n'aguèsson eradicat un grand nombre d'elas. Per exemple, lo mond se recordavan amb fòrça tristesa, al sud-èst dels Pirenèus, de las consequéncias catastroficas de la presidéncia de Gabriel Rufián, que per agradar a la "basa obrièra" aviá decidit de sacrificar la lenga catalana; e fòrça trobèron aital logic de far correspondre, per tal de melhor comprene las particularitats istoricas e culturalas de las comunautats, a cada territòri son parlar pròpri. Per aiçò, cada còp que foguèt encara possible, s'assagèt de recobrar las lengas pròprias dels territòris.
Tras que mai complèxe, totun, foguèt de causir una lenga comuna. Se prepausèt las "grandas lengas majoritàrias", mas degun volguèt pas sosténer las lengas d'impèris descasuts genocidaris: se podiá pas, decentament, bastir una democracia europèa en clucant los uèlhs sus de valors antidemocraticas d'asserviment de pòbles e culturas. D'unes pretendèron de tornar al latin, per son long prestigi e "sas qualitats logicas", sa plaça antica e medievala, mas d'autres faguèron remarcar que aquela civilizacion insaciablament conquistaira explicava plan de malaürs de l'Euròpa modèrna; e lo vejaire general foguèt de'n reservar l'estudi per manténer la memòria de sègles fosques mas glorioses. Las lengas construchas, reputadas nèutras, obtenguèron mai de partisans, en particular l'esperanto, la sola qu'aguèsse de verai foncionat, e de fach aquesta tenguèt lèu un cèrt usatge.
Mas tanben se comencèt d'installar l'opinion que la neutralitat, per tant estimabla que foguèsse, bastava pas per donar fam de practicar una lenga. Per ansin, totjorn que mai de gents s'interessèron a l'occitan, una lenga de las grandas qualitats. Primièr, amb son vocabulari latin e son evolucion moderada a respècte del latin popular, èra de bon entendre per fòrça culturas. D'autre caire, contràriament al latin classic, sa sintaxi demorava accessibla. Lo ponch decisiu foguèt lo destin tragic d'aquela lenga: s'èra espandida a l'Edat Mejana, portaira d'una rica literatura, mas los apetisses de barons estrangièrs e lo fanatisme religiós faguèron aliança per l'avalir, e se trobèt absorbida per un estat aürosament destruch puèi, victima de son arrogància illimitada, qu'aviá longtemps representat l'opausat de las valors de la Democracia Europèa. Plan documentada, enfin, la lenga occitana, malgrat una epòca desastrosa ont aviá mai d'acadèmias que de parlaires, finiguèt que devenguèt la referéncia per una lenga comuna, utila als escambis de las comunautats.
