Artista a la cultura non francoparisenca... pecaire! Terriblament estranh. E violent/impulsiu o inversemblable o decebent? Anam veire dos artistas, cadun dins lo sieu domèni que foguèron marcats per lor occitanitat coma element negatiu en rapòrt dal personatge que son censat incarnar dins la cultura francesa.
Dins los pintres, lo cas de Pau Cézanne
Cézanne es benlèu d’una familha originària de Cesana. Es balès mas es dich qu’a un temperament doç coma un enfant. Parla amb un fòrt accent provençal, mai exactament un “Terrible accent provençal” cf. Georges Rivière, Cézanne. Le peintre solitaire, Paris, Floury, 1933, p. 72 (veire tanben La peinture couillarde, lettres et propos choisis par Jean-Paul Morel, Paris, Mille et une nuits, 2006).
Ambroise Vollard ditz d’el que jura e pronóncia “ottres” per “autres” o pronóncia “temmperamment” e non coma cal, normalament... subretot dins lo pichon Monde (amb l’M majuscula per plaser!) de la cultura francesa.
Émile Bernard dins lo sieu libre de sovenirs (p. 16) nòta la dificultat a lo capir, tan son accent “fasia sautar bizarrament las sillabas” e lo “rende risible”. Es “nasilhard e rotlant las r e redoblant las m” segon Jean Renoir.
Aquel brave Renoir que deu saber de qué parla, son paire es un occitan lemosin partit se ganhar melhor la vita a París. A segurament degut subir de remarcas sus lo sieu accent dal sud.
L’accent doncas d’aquel paure Cézanne ne’n auria quitament fach “literalament vibrar la terralha” cf. Françoise Cachin, Joseph Rishel (dir.), Cézanne, catalogue, Réunion des musées nationaux, 1995, p. 551.. Es dire la malediccion. Per fortuna èra ren de porcelana. Sembla, òc.
“D’una timiditat sufrenta” segon Zola, poia èstre pròpi trufandier e ironic, mas tanben devenir bruscament encolerit e violent s’un lo tocava cf. Joachim Gasquet, Cézanne, p. 39-40.
Segon Jean Renoir citant lo paire Auguste Renoir: “Cézanne semblava un eiriçon, los sieus moviments semblavan limitats per una invisibla carcassa exteriora; sa votz egalament. Los mots sortion prudentament de la sieu boca, marcats d’un inversemblable accent de z-Ais, un accent qu’anava pas de tot amb las manieras contrarotlaias, exageradament cortesas. Aquel contraròtle se fendasclava de còups: proferava las sieus injúrias favoritas, [castrat] “châtré” e [joanfotre] “jean-foutre” cf. Jean Renoir, Pierre Auguste Renoir, mon père, Gallimard, 1981, p. 127.
Referéncia: Paul Cézanne sus Wikipedia en francés.
Dins los escrivans, lo cas de René Char
Veguem aüra lo brave resistent e poèta René Char. Aquel que viuguèt als Busclats e utilizèt de noms occitans per escriure coma “Chants de la Balandrane” (balandran, tèrm emplegat en cò nòstre).
Cal saber ja l’istorica decepcion de Derrida a l’escota de René Char cf. Penser avec les oreilles: Voix Libres, François Noudelmann. Max Milo éditions 2019.
Mai precisament legir la sieu posicion “l’accent, qualque accent francés que sigue, e avans tot lo fòrt accent meridional [= occitan], me pareisse incompatible amb la dignitat intellectuala d’una paraula publica. (Inadmissible, n’es ver? O avoo) Incompatible a fortiori amb la vocacion d’una paraula poetica: aver entendut René Char, per exemple, legir de per el, los sieus aforismes sentencioses amb un accent que me pareissèt a l’encòup comic e obscène, la traïson d’una veritat, aiçò a pas pauc fach per arroïnar una admiracion de jovença” dins Le monolinguisme de l’autre, ou, La prothèse d’origine, Jacques Derrida ,1996.
Aquel autor legit, èra una causa. Mas legissent las sieus òbras amb un accent occitan, grèu grèu! Un trauma.
D’autres se contentan de notar “l’accent provençal lo mai sonòr que sigue” cf. René Char allié substantiel, Andre Velter. Le passeur éditeur 2018.
“Lo primier còup que sio anat a L’Illa de Venissa per rendre visita, l’ivèrn de 1984, a René Char, dos detalhs m’avian marcats: èra talament grand e balès que la sieu maison dals Busclats semblava tròup pichona per el; e avia un accent meridional pròpi prononciat “ Jérôme Garcin cf. ‘Le véritable accent de Pagnol’ sus Bibliobs 09.10.2008.
“ Un accent provençal a copar al cotèl, una conversacion afinolia” cf.’ À propos de…(11) René Char (Par Paul Veyne)‘.
Per fortuna, avèm “L’origina provençala dal tèrme [luzerne] (emplegat per Char) es benlèu ren totalament indiferenta se pensam que la votz de l’esperança es sensa dúbit una votz als accents dal Sud”
Cf. Ville Isabelle. Une poétique de résistance. Être et faire dans les Feuillets d’Hypnos de René Char. In: L’Information Grammaticale, N. 108, 2006. pp. 49-51.
Perqué conclurre?
Quina plaça per l’occitan aüra en França? Gaire. L’avenir, escur. De sostens estatals rares e de perspectivas totalament marginalas. Individualas. Limitaias. D’espèrs individuals que calria far passar collectius per l’occitan.
Se ditz aüra que l’accent occitan es la musica de la paraula (la lenga) perdua. Qu’evòca lo solelh, las vacanças e non lo trabalh.
Cresètz qu’es finit lo temps de la vergonha? Penso que non e que la vergonha s’es desplaçaia.
L’occitan s’es mai un produch cultural qu’una realitat viva, l’accent es al melhor qu’un marcaire cultural? E manco plus una traça d’una realitat escondua?
Es un vestigi que cal radobar per lo restabliment de la lenga, la lenga occitana. Un accent supòrt e non un accent fetiche. Per una lenga supòrt e non una lenga feticha.
