Tracto aicí una question de lingüistica, pas de religion.
Ai vist sorgir una polemica recenta per saupre se chal dire la Bíblia o la Bibla. Bíblia es la forma codificaa e larjament admesa encuei. Normalament pausa pas de problèma als usatgiers.
D’unes que i a creon que chaudriá dire puslèu Bibla* en argumentant que lo diccionari d’occitan ancian de Rainoard indica solament aquesta darriera forma. E mai, n’i a que s’imaginan que Bibla* seriá la sola forma populara actuala. Es un mite. Aüra vejam la realitat de la lenga.
Etimologia rapida
Dins las lengas romanicas, los mots del tipe Bíblia son totjorn de formacion culta (o sabenta) e venon dirèctament del latin medieval Biblia, amb l’accent tonic sus Bi‑, qu’es un nom femenin singular. Lo mot latin ven el meteis del grèc crestian vivlía / βιβλία, un nom nèutre plural que significa “los libres”, la forma del singular es vivlíon / βιβλίον “lo libre”. Aquò evòca la division de la Bíblia en de partias nombrosas. Sus aquela etimologia, los especialistas son unanims (FEW, Coromines, TLF, etc.).
Atestacion del francisme Bibla en occitan classic
L’occitan ancian coneis doas formas atestaas: Bibla e Bíblia.
Trobam lo tipe Bibla, pròche del francés Bible, dins dos documents del començament del sègle 15, de la fin de l’Edat Mejana.
Una atestacion medievala de Bibla se vei dins Confession e salut, a l’inici del sègle 15, qu’es un tèxt que conten fòrça francismes, o dison clarament sos editors modèrnes Cyril Hershon e Peter Ricketts. Al sègle 15 l’occitan èra encara en bèla santat en general, la grafia classica èra gaire contestaa, mas de francismes inutils ja se multiplicavan dins los tèxts.
Una autra atestacion de Bibla es dins lo Catalògus dels apostòlis de Roma, çò es, lo Catalòg dels papas de Roma, vèrs 1417-1424.[¹] Es una traduccion occitana del tèxt latin Flores chronicorum, de Bernat Gui. Es d’aquí que la forma Bibla es citaa dins lo diccionari d’occitan ancian de Rainoard (e a partir de Rainoard, pereu, dins lo Diccionari de l’occitan medieval en linha).
Aquelas doas atestacions de Bibla son pròchas dins lo temps, al començament del sègle 15, e lor aspècte francizat es evident en observant las leis de l’evolucion fonetica.[²]
Atestacion de la forma autoctòna Bíblia en occitan classic
Trobam lo tipe Bíblia —qu’es una evolucion pus regulara dempuei lo latin— dins un tèxt occitan en grafia classica, la Confession de fe, qu’emana de la Glèisa Vaudesa.
Se sap que la vaudesiá es un movement crestian qu’apareguèc a Lion al sègle 12, que se desvolopèc en Provença, que rejonguèc lo protestantisme al sègle 16, que foguèc fòrça persecutat e que manten encuei un pòl vivaç al centre las Valadas Occitanas.
Aquela Confession de fe vaudesa se publiquèc en 1531 (mas foguèc proclamaa faussament de 1120 per de rasons de comunicacion). Aquel tèxt occitan se tornèc editar e se traduguèc pendent los sègles seguents vèrs d’autras lengas, per exemple en neerlandés en 1685, en francés en 1796, en anglés en 1827, etc.
En general, los tèxts religiós vaudés, compausats dins los Alps o en Provença, illustran ben una permanéncia mai solida de la tradicion occitana en grafia classica, encara al sègle 16, dins tota l’Occitània Orientala, mentre que d’autras zònas occitanas èran ja passaas a las grafias francizaas.
La forma normativa de l’occitan actual, Bíblia, es donc completament conforma a la tradicion escricha de l’occitan classic, ben mantengua dins los entorns vaudés. Es interessant de notar que l’atestacion de la forma autentica Bíblia al sègle 16 apareis un sègle après la forma francizaa Bibla al sègle 15. Aquò indica que lo francisme a ren d’ineluctable ni de definitiu.
Dins aquel contèxt, es pas enebit de supausar que Bíblia se disiá dempuei lòngtemps dins l’occitan de la Glèisa Vaudesa. D’autras atestacions se poirián trobar mai, en cerchant ben.
(de seguir)
_________
[¹] Contràriament a çò que ditz quauque “acadèmia”, lo tèxt en question es pas entitolat “Apòstols” e data pas del sègle 13. En realitat parla dins son títol dels apostòlis, çò que significa los “papas”, e data ben del sègle 15.
[²] La forma Bibla pòt pas èsser autoctòna en occitan. Dins un mot de formacion culta, la terminason latina ‑ia se manten en occitan classic. Es solament dins un procès de formacion populara que la terminason ‑ia del latin pòt alterar la i en passant a l’occitan, per ex. lo latin Massilia engendra l’occitan Marselha per via populara. La forma Bibla en occitan, quand atendriam Bíblia, se pòt explicar solament per l’influéncia perturbanta del francés.
Ai vist sorgir una polemica recenta per saupre se chal dire la Bíblia o la Bibla. Bíblia es la forma codificaa e larjament admesa encuei. Normalament pausa pas de problèma als usatgiers.
D’unes que i a creon que chaudriá dire puslèu Bibla* en argumentant que lo diccionari d’occitan ancian de Rainoard indica solament aquesta darriera forma. E mai, n’i a que s’imaginan que Bibla* seriá la sola forma populara actuala. Es un mite. Aüra vejam la realitat de la lenga.
Etimologia rapida
Dins las lengas romanicas, los mots del tipe Bíblia son totjorn de formacion culta (o sabenta) e venon dirèctament del latin medieval Biblia, amb l’accent tonic sus Bi‑, qu’es un nom femenin singular. Lo mot latin ven el meteis del grèc crestian vivlía / βιβλία, un nom nèutre plural que significa “los libres”, la forma del singular es vivlíon / βιβλίον “lo libre”. Aquò evòca la division de la Bíblia en de partias nombrosas. Sus aquela etimologia, los especialistas son unanims (FEW, Coromines, TLF, etc.).
Atestacion del francisme Bibla en occitan classic
L’occitan ancian coneis doas formas atestaas: Bibla e Bíblia.
Trobam lo tipe Bibla, pròche del francés Bible, dins dos documents del començament del sègle 15, de la fin de l’Edat Mejana.
Una atestacion medievala de Bibla se vei dins Confession e salut, a l’inici del sègle 15, qu’es un tèxt que conten fòrça francismes, o dison clarament sos editors modèrnes Cyril Hershon e Peter Ricketts. Al sègle 15 l’occitan èra encara en bèla santat en general, la grafia classica èra gaire contestaa, mas de francismes inutils ja se multiplicavan dins los tèxts.
Una autra atestacion de Bibla es dins lo Catalògus dels apostòlis de Roma, çò es, lo Catalòg dels papas de Roma, vèrs 1417-1424.[¹] Es una traduccion occitana del tèxt latin Flores chronicorum, de Bernat Gui. Es d’aquí que la forma Bibla es citaa dins lo diccionari d’occitan ancian de Rainoard (e a partir de Rainoard, pereu, dins lo Diccionari de l’occitan medieval en linha).
Aquelas doas atestacions de Bibla son pròchas dins lo temps, al començament del sègle 15, e lor aspècte francizat es evident en observant las leis de l’evolucion fonetica.[²]
Atestacion de la forma autoctòna Bíblia en occitan classic
Trobam lo tipe Bíblia —qu’es una evolucion pus regulara dempuei lo latin— dins un tèxt occitan en grafia classica, la Confession de fe, qu’emana de la Glèisa Vaudesa.
Se sap que la vaudesiá es un movement crestian qu’apareguèc a Lion al sègle 12, que se desvolopèc en Provença, que rejonguèc lo protestantisme al sègle 16, que foguèc fòrça persecutat e que manten encuei un pòl vivaç al centre las Valadas Occitanas.
Aquela Confession de fe vaudesa se publiquèc en 1531 (mas foguèc proclamaa faussament de 1120 per de rasons de comunicacion). Aquel tèxt occitan se tornèc editar e se traduguèc pendent los sègles seguents vèrs d’autras lengas, per exemple en neerlandés en 1685, en francés en 1796, en anglés en 1827, etc.
En general, los tèxts religiós vaudés, compausats dins los Alps o en Provença, illustran ben una permanéncia mai solida de la tradicion occitana en grafia classica, encara al sègle 16, dins tota l’Occitània Orientala, mentre que d’autras zònas occitanas èran ja passaas a las grafias francizaas.
La forma normativa de l’occitan actual, Bíblia, es donc completament conforma a la tradicion escricha de l’occitan classic, ben mantengua dins los entorns vaudés. Es interessant de notar que l’atestacion de la forma autentica Bíblia al sègle 16 apareis un sègle après la forma francizaa Bibla al sègle 15. Aquò indica que lo francisme a ren d’ineluctable ni de definitiu.
Dins aquel contèxt, es pas enebit de supausar que Bíblia se disiá dempuei lòngtemps dins l’occitan de la Glèisa Vaudesa. D’autras atestacions se poirián trobar mai, en cerchant ben.
(de seguir)
_________
[¹] Contràriament a çò que ditz quauque “acadèmia”, lo tèxt en question es pas entitolat “Apòstols” e data pas del sègle 13. En realitat parla dins son títol dels apostòlis, çò que significa los “papas”, e data ben del sègle 15.
[²] La forma Bibla pòt pas èsser autoctòna en occitan. Dins un mot de formacion culta, la terminason latina ‑ia se manten en occitan classic. Es solament dins un procès de formacion populara que la terminason ‑ia del latin pòt alterar la i en passant a l’occitan, per ex. lo latin Massilia engendra l’occitan Marselha per via populara. La forma Bibla en occitan, quand atendriam Bíblia, se pòt explicar solament per l’influéncia perturbanta del francés.