Presentacion
Las consonantas sibilantas rassemblan los sons [s z ʃ ʒ ts dz tʃ dʒ]. Fan pensar a de fiuladas. Coneisson de mutacions que s’agropan en sèrias.
En alfabet fonetic:
• Lo son [ʃ] val ‘sh’
• Lo son [ʒ] val la‘j’ gascona o catalana o francesa; tanben val la s auvernhata dins quasi.
• Lo son [j] val la ‘i’ occitana dins aiga, ièr.
• Lo son [c] sembla mai o mens ‘ty’.
• Lo son [ɟ] sembla mai o mens ‘dy’.
En vivaroalpenc e provençal
Dins cèrtas varietats de vivaroalpenc e de provençal (e en particular dins la koinè mistralenca), trobam aquestes fenomèns correlats entre eles.
• ch pòt passar de [tʃ] a [ts].
pròche = prov. [ˈpʁɔtʃe] → [ˈpʁɔtse]
• En parallèl, j, g, tj, tg pòdon passar de [dʒ] a [dz].
jaune = prov. [ˈdʒawne] → [ˈdzawne]
argent = prov. [aʁˈdʒeⁿ] → [aʁˈdzɛⁿ]
viatjar = prov. [vjaˈdʒa] → [vjaˈdza]
viatge = prov. [ˈvjadʒe] → [ˈvjadze]
Aquestas evolucions son ja las pronóncias de basa en lemosin e auvernhat.
En lemosin
Dins cèrtas varietats de lemosin, trobam aquestes fenomèns correlats entre eles.
• s, ss, ç, c pòdon passar de [s] a [ʃ].
sau [ˈsaw] → [ˈʃaw]
passar [paˈsa] → [paˈʃa]
servici [serˈvisi] → [ʃerˈviʃi]
leiçon [lejˈsu] → [lejˈʃu]
• En parallèl, z, s pòdon passar de [z] a [ʒ].
zòna [ˈzɔnɔ] → [ˈʒɔnɔ]
ròsa [ˈrɔzɔ] → [ˈrɔʒɔ]
• En parallèl, ch pòt passar de [ts] a [s].
pròche [ˈprɔtse] → [ˈprɔse]
chantar [tsaⁿˈta] → [saⁿˈta]
• En parallèl, j, g, tj, tg pòdon passar de [dz] a [z].
jaune [ˈdzawne] → [ˈzawne]
argent [arˈdzeⁿ] → [arˈzeⁿ]
viatjar [vjaˈdza] → [vjaˈza]
viatge [ˈvjadze] → [ˈvjaze]
En lengadocian
Dins cèrtas varietats de lengadocian, los grafèmas ch [tʃ], j [dʒ], g [dʒ] (davant e, i), tj [dʒ], tg [dʒ] (davant e, i), tz [dz], ps [ps/ts], cs [ks/ts], ts [ts] pòdon passar a una pronóncia uniforma: siá tot en [ts], siá tot en [tʃ].
En sud-lengadocian (zòna Tolosa-Carcassona-Narbona-Pirenèus)
Lo sud-lengadocian a de variacions que lo sarran del gascon e del catalan.
• j e g passan de [dʒ] a [ʒ].
jaune [ˈdʒawne] → [ˈʒawne]
roge [ˈrrudʒe] → [ˈrruʒe]
• Per contra tj e tg i mantenon ben la pronóncia [dʒ].
viatjar [bjaˈdʒa]
viatge [ˈbjadʒe]
• iss après vocala passa de [js] a [jʃ] ‘ysh’. Se fa parier per -is en fin de mot e après vocala.
nàisser [ˈnajse] → [ˈnajʃe]
nais [ˈnajs] → [ˈnajʃ]
peis [ˈpejs] → [ˈpejʃ]
Fois [ˈfujs] → [ˈfujʃ]
foissenc [fujˈseŋk] → [fujˈʃeŋk]
En gascon
Dins cèrtas varietats de gascon, trobam aquestes fenomèns correlats entre eles.
• ch pòt passar de [tʃ] a [c] ‘ty’.
chanca [ˈtʃaŋkɔ] → [ˈcaŋkə]
• En parallèl, tj e tg pòdon passar de [dʒ] a [ɟ] ‘dy’.
viatjar [bjaˈdʒa] → [bjaˈɟa]
viatge [ˈbjadʒe] → [ˈbjaɟə]
• En parallèl, j e g pòdon passar de [ʒ] a [j] ‘y’.
jòc [ˈʒɔk] → [ˈjɔk]
gojat [guˈʒat] → [guˈjat]
argent [arˈʒen] → [arˈjen]
Las consonantas sibilantas rassemblan los sons [s z ʃ ʒ ts dz tʃ dʒ]. Fan pensar a de fiuladas. Coneisson de mutacions que s’agropan en sèrias.
En alfabet fonetic:
• Lo son [ʃ] val ‘sh’
• Lo son [ʒ] val la‘j’ gascona o catalana o francesa; tanben val la s auvernhata dins quasi.
• Lo son [j] val la ‘i’ occitana dins aiga, ièr.
• Lo son [c] sembla mai o mens ‘ty’.
• Lo son [ɟ] sembla mai o mens ‘dy’.
En vivaroalpenc e provençal
Dins cèrtas varietats de vivaroalpenc e de provençal (e en particular dins la koinè mistralenca), trobam aquestes fenomèns correlats entre eles.
• ch pòt passar de [tʃ] a [ts].
pròche = prov. [ˈpʁɔtʃe] → [ˈpʁɔtse]
• En parallèl, j, g, tj, tg pòdon passar de [dʒ] a [dz].
jaune = prov. [ˈdʒawne] → [ˈdzawne]
argent = prov. [aʁˈdʒeⁿ] → [aʁˈdzɛⁿ]
viatjar = prov. [vjaˈdʒa] → [vjaˈdza]
viatge = prov. [ˈvjadʒe] → [ˈvjadze]
Aquestas evolucions son ja las pronóncias de basa en lemosin e auvernhat.
En lemosin
Dins cèrtas varietats de lemosin, trobam aquestes fenomèns correlats entre eles.
• s, ss, ç, c pòdon passar de [s] a [ʃ].
sau [ˈsaw] → [ˈʃaw]
passar [paˈsa] → [paˈʃa]
servici [serˈvisi] → [ʃerˈviʃi]
leiçon [lejˈsu] → [lejˈʃu]
• En parallèl, z, s pòdon passar de [z] a [ʒ].
zòna [ˈzɔnɔ] → [ˈʒɔnɔ]
ròsa [ˈrɔzɔ] → [ˈrɔʒɔ]
• En parallèl, ch pòt passar de [ts] a [s].
pròche [ˈprɔtse] → [ˈprɔse]
chantar [tsaⁿˈta] → [saⁿˈta]
• En parallèl, j, g, tj, tg pòdon passar de [dz] a [z].
jaune [ˈdzawne] → [ˈzawne]
argent [arˈdzeⁿ] → [arˈzeⁿ]
viatjar [vjaˈdza] → [vjaˈza]
viatge [ˈvjadze] → [ˈvjaze]
En lengadocian
Dins cèrtas varietats de lengadocian, los grafèmas ch [tʃ], j [dʒ], g [dʒ] (davant e, i), tj [dʒ], tg [dʒ] (davant e, i), tz [dz], ps [ps/ts], cs [ks/ts], ts [ts] pòdon passar a una pronóncia uniforma: siá tot en [ts], siá tot en [tʃ].
| pronóncia estandard | pronóncia en [ts] | pronóncia en [tʃ] | ||
| pròche | [ˈprɔtʃe] | → | [ˈprɔtse] | [ˈprɔtʃe] |
| fach | [ˈfatʃ] | → | [ˈfats] | [ˈfatʃ] |
| jaune | [ˈdʒawne] | → | [ˈtsawne] | [ˈtʃawne] |
| argent | [arˈdʒen] | → | [arˈtsen] | [arˈtʃen] |
| viatjar | [bjaˈdʒa] | → | [bjaˈtsa] | [bjaˈtʃa] |
| viatge | [ˈbjadʒe] | → | [ˈbjatse] | [ˈbjatʃe] |
| dotze | [ˈdudze] | → | [ˈdutse] | [ˈdutʃe] |
| còps | [ˈkɔps, ˈkɔts] | → | [ˈkɔts] | [ˈkɔtʃ] |
| sacs | [ˈsaks, ˈsats] | → | [ˈsats] | [ˈsatʃ] |
| polits | [puˈlits] | → | [puˈlits] | [puˈlitʃ] |
En sud-lengadocian (zòna Tolosa-Carcassona-Narbona-Pirenèus)
Lo sud-lengadocian a de variacions que lo sarran del gascon e del catalan.
• j e g passan de [dʒ] a [ʒ].
jaune [ˈdʒawne] → [ˈʒawne]
roge [ˈrrudʒe] → [ˈrruʒe]
• Per contra tj e tg i mantenon ben la pronóncia [dʒ].
viatjar [bjaˈdʒa]
viatge [ˈbjadʒe]
• iss après vocala passa de [js] a [jʃ] ‘ysh’. Se fa parier per -is en fin de mot e après vocala.
nàisser [ˈnajse] → [ˈnajʃe]
nais [ˈnajs] → [ˈnajʃ]
peis [ˈpejs] → [ˈpejʃ]
Fois [ˈfujs] → [ˈfujʃ]
foissenc [fujˈseŋk] → [fujˈʃeŋk]
En gascon
Dins cèrtas varietats de gascon, trobam aquestes fenomèns correlats entre eles.
• ch pòt passar de [tʃ] a [c] ‘ty’.
chanca [ˈtʃaŋkɔ] → [ˈcaŋkə]
• En parallèl, tj e tg pòdon passar de [dʒ] a [ɟ] ‘dy’.
viatjar [bjaˈdʒa] → [bjaˈɟa]
viatge [ˈbjadʒe] → [ˈbjaɟə]
• En parallèl, j e g pòdon passar de [ʒ] a [j] ‘y’.
jòc [ˈʒɔk] → [ˈjɔk]
gojat [guˈʒat] → [guˈjat]
argent [arˈʒen] → [arˈjen]